Amby in actie voor Kapel aan het Kruis
Amby kent een lange traditie van dorpsfeesten en -activiteiten voor en door de inwoners om geld bij elkaar te brengen voor het goede doel. Vaak waren dat meerdaagse evenementen bij gelegenheid van een jubileum van een vereniging, maar soms ook langlopende acties voor de realisatie van grote restauratieprojecten. Dat de zorg voor met name de Parochiekerk en de processiekapellen daarbij een belangrijke rol speelde is niet vreemd. Het Rooms Katholieke karakter van het dorp zorgde er voor dat het kerkgebouw voor de meeste inwoners een drukbezochte locatie was, waar lief en leed werd gevierd en gedeeld. Ook de zorg voor de kapellen, die bij de jaarlijkse zomerprocessie een belangrijke rol spelen werd en wordt als een taak van de diverse buurten gezien. In de tachtiger en negentiger jaren vonden in dit verband een drietal grote acties plaats, niet in de laatste plaats door de gedrevenheid in deze van Pastoor van den Asdonk.
- de vervanging van het grote orgel in de kerk waarvoor de gelden bijeen werden gebracht door het “Orgelfonds”
- de restauratie van een groot deel van het kerkgebouw en dan met name de toren mogelijk gemaakt door het “Torenfonds”
- de herbouw in de oorspronkelijke staat van de Kapel aan het Kruis in de Pin.
Op de koffie aan de altijd gastvrije keukentafel bij Jac Dassen blikken we terug op de acties voor de Kapel aan het Kruis. Als voorzitter van het organiserende comité trok hij gedurende een vijftal jaren met een grote groep enthousiaste dorpsgenoten de kar van dit project.
Hoe het begon
De kapel aan het Kruis stond al sinds 1908 op de kruising van de huidige Ambyerstraat Noord en de vroegere straat In de Oo. Tijdens de sacramentsprocessie was hier een rustaltaar en werd door de Joonkheid van de Pin een ereboog gebouwd . Toen de kapel in 1968 moest verdwijnen om plaats te maken voor woningbouw werd door de gemeente Maastricht aan de bewoners van de Pin aangeboden een nieuwe kapel te bouwen op de hoek Ambyerstraat Noord/Westrand. De gemeente stelde als voorwaarde dat er een stichting werd opgericht waaraan de kapel kon worden overgedragen. Zo ontstond in 1966 de stichting “het Kruis”. De oprichters van deze stichting waren allen inwoners van de buurt de Pin, die bestond uit het noordelijke deel van de Dorpsstraat en de Eindstraat (nu allebei Ambyerstraat Noord), de Hagenstraat, het huis van de familie Wintjens aan de Molenweg en de weg In de O. Het eerste bestuur werd gevormd door de heren Jac Dassen, voorzitter, Paul Soons, secretaris en Jan Smeets, penningmeester. Ondanks het bestaan van de stichting raakte de nieuwe kapel al snel in verval.
In 1981 sloegen een aantal bewoners van de Pin de handen ineen onder leiding van stichting het Kruis met als doel de oude kapel volledig in oorspronkelijke staat en met de oorspronkelijk gebruikte materialen (kunrader steen of “kundersteen”) te herbouwen. Daarmee lag er de uitdaging om een voor die tijd aanzienlijk bedrag van meer dan 40.000 guldens bij elkaar te brengen. De sleutel tot het uiteindelijke resultaat vormde het organiseren van meerdere evenementen gedurende enkele jaren door de buurt “de Pin” maar met deelname en bijdrage van de inwoners van geheel Amby.
Bij het nader in kaart brengen van de kapel bleek dat wijlen Joop Linkens de oude kapel aan het Kruis minutieus had opgemeten voordat deze afgebroken werd. De familie Linkens heeft destijds belangeloos deze tekeningen ter beschikking gesteld.
De handen ineen
Een duidelijk gemeenschappelijk doel en samen de schouders eronder waren de succesfactoren bij alle acties die ondernomen werden. En niet te vergeten: feest. Met deze ingrediënten en de inzet van vrijwilligers uit alle lagen van de bevolking en uit de verschillende wijken van Amby werden een aantal grote festiviteiten georganiseerd. Ook de Ambyse ondernemers waren goed vertegenwoordigd als sponsor, adverteerder of met het leveren van gratis diensten. De afbeelding van adverteerders geeft een inkijk in de toenmalige samenstelling van de ondernemers in Amby
Met draaiboeken, vergaderingen maar vooral vele tot in detail uitgewerkte taakopdrachten en bezettingsschema’s werd telkens weer een geoliede machine gebouwd om de volksfeesten te laten slagen. Zonder hier namen te noemen dient wel vermeld dat voor de diverse taken zoals opbouw en technische voorzieningen, bezetting van bonnenverkoop en kramen, opbouw en organisatie van drankbuffetten etcetera meestal een beroep werd gedaan op dezelfde ervaren en altijd bereidwillige medewerkers. Ook werden verenigingen uit het dorp ingeschakeld om te helpen en daarnaast iets bij te verdienen voor de eigen clubkas. De publiciteit werd voor het merendeel verzorgd door dorpsgenoot Jos te Meij. De namen “Ambyance in de O” en “amie-zaassie” kwamen van zijn hand (of hoofd). Het ontwerpen van affiches was zijn grote hobby.
Eerste Pintreffen augustus 1982
De aftrap werd gegeven in augustus 1982 met het eerste “Pintreffen”. Als locatie hiervoor werd De Tiendschuur in de Hagenstraat ter beschikking gesteld door de eigenaren Guill en Antoinette Damoiseaux.
Het driedaagse feest begon met de Veronica Drive Inn-show op de vrijdagavond. Op zaterdag waren er activiteiten voor de kinderen en een dansavond en de zondag stond vooral in het teken van oude ambachten en gebruiken. Het feest werd ingeschoten met 23 kamerschoten, een traditie die nog steeds door de Kamersjöttersj Amie in ere wordt gehouden tijdens de sacramentsprocessie. In het inmiddels uit de Pin verdwenen maar in de koestal herbouwde café "de Zjwever" konden oude koeien uit de sloot gehaald worden. In het weiland achter de boerderij kon iedereen meerijden op de bok voor het ringsteken of zijn vaardigheden beproeven op de kegelbaan of in de schiettent. Muziekoptredens van dansorkesten en de eigen Harmonie St. Walburga ontbraken niet. De binnenplaats van de boerderij was een en al gezelligheid.
Naar goede traditie werd de zondag geopend met een H. Mis, gecelebreerd door 4 geestelijken, allen geboren in Amby, de zeereerwaarde heren Vliex, Jennekens, Van Eys en Gijselaers. Aansluitend werd op de binnenplaats een uitgebreide koffietafel geserveerd waarvoor vooraf kaarten waren verkocht. Tijdens de drie dagen waren drank- en eetbuffetten ruimschoots voorzien. Ouderwetse gerechten als huidvleisj en sjpek en ei waren doorlopend verkrijgbaar.
Er werden rond de 100 vaten pils en 25 vaten donker bier van 50 liter elk leeg gedronken naast uiteraard de nodige frisdranken.
Het eerste pintreffen was ook in financieel opzicht een groot succes, de netto opbrengst van deze drie dagen bedroeg meer dan 25.000 gulden. De zorg voor de bruto opbrengst in contanten (pinnen bestond nog niet) was een apart verhaal. Deze werd door de penningmeester zo onopvallend mogelijk mee naar huis genomen en onder zijn bed bewaard totdat het kantoor van de bank open ging.
Amie-zaassie 1983
Na het geslaagde Pintreffen werd het jaar daarna doorgepakt met “Amie-zaassie”. Dit gebeurde met medewerking van Herman en Lizette Smeets, eigenaren van het gelijknamige café naast de kerk (nu eetcafé “de kardinaal”). Op de parkeerplaats werd een tent opgebouwd als onderdak voor de muziekgezelschappen. Ook werd daar een “zjwik” (houten dansvloer) neergelegd. Het tentdak was geen overbodige luxe, want een ongekend fel onweer met hoosbuien kon de feestvreugde niet drukken. Op de reeds aanwezige banen werd op zaterdag een jeu de boules toernooi georganiseerd. Het hele weekend werd verder ingevuld met muziek , dans en attracties voor jong en oud.
Traditiegetrouw zou ’s nachts door een vrijwilliger de wacht worden gehouden bij de tent om alle spullen te bewaken. Deze had echter tijdens het feest wel erg diep in het glaasje gekeken en kwam niet opdagen. Naar later bleek was hij samen met zijn waakhond in slaap gevallen. Goede raad was duur en uiteindelijk was het voorzitter Jac Dassen die die nacht in het zaaltje bij het café heeft doorgebracht. Ook amie-zaassie werd met een mooi positief saldo afgesloten. Overigens werd de naam van café Smeets later genoemd naar dit evenement en veranderd in “café Amie-zaassie”.
Ambyance 1984
In 1984 was de omgeving van de te herbouwen kapel in de O de locatie voor “Ambyance”. Dit eendaagse evenement werd geopend met de zegening van de grond voor de te bouwen kapel. Dit gebeurde tijdens een openluchtmis. Vervolgens werd de eerste steen gelegd door Bart Dassen, zoon van de voorzitter van het organiserende comité. Het op een spectaculaire manier laten landen van de eerste steen door drie parachutisten ging helaas letterlijk de mist in. Financieel gezien werd de eerste steen wel een succes. Om te zorgen dat de steen stevig ingemetseld werd kon iedere aanwezige een klopje op de steen geven in ruil voor een gift in de collectebus.
Tijdens een Fancy Fair werd met medewerking van de Edelweiss Kapel een dirigentenconcours gehouden, waaraan iedereen tegen betaling van 5 gulden kon deelnemen. “Maestro avant la lettre” zou je kunnen zeggen. Op zondagavond was er een “Bal-Champêtre”. Letterlijk vertaald een plattelandsbal , vroeger gebruikt als benaming voor een muziek- en dansfeest na het binnenhalen van de oogst.
Inzegening van de nieuwe kapel
Zondag 7 juli 1985 was de grote dag. Tijdens de eucharistieviering bij gelegenheid van de jaarlijkse grote processie werd de nieuwe kapel “aan ’t Kruis” in de Pin ingezegend door pastoor J. van den Asdonk en kapelaan Jac Maas. Het kruisbeeld voor in de kapel (een copie van het kruisbeeld in de pastorie) werd met de processie naar de kapel gebracht. Met zijn gevleugelde uitspraak “In Amie kint alles” complimenteerde pastoor van den Asdonk het comité met het behoud van dit voor Amby monumentale rustpunt.
Tweede Pintreffen 1985
Het sluitstuk van de acties voor de kapel vond plaats op de plek waar het begon, met een tweede “Pintreffen”. Ditmaal werd de Tiendschuur belangeloos ter beschikking gesteld door de familie Stassen, inmiddels de nieuwe eigenaren. Thema van het evenement was Country & Western. Zaterdagmiddag was er een kinderprogramma met onder andere hoefijzergooien en ponyrijden en ’s avonds dansen op de muziek van countrybands. De toen in de Euregio beroemde Black Hills Country Band uit België verzorgde het hoofdoptreden. Een Fancy Fair met onder meer een schietconcours en een groot kampvuur zorgden voor een gezellige sfeer.
Opmerkelijk is artikel 6 van het reglement voor het schietconcours (zie afbeelding) waarin staat dat het ten strengste verboden is om te richten op personen. Wie dus bij de schiettent een oude vete wilde beslechten had pech. Niet ongevaarlijk was ook het “spijker slaan”. Om de beurt sloegen twee of meer deelnemers op een lange spijker in een blok hout. Wie als eerste zijn spijker helemaal in het hout sloeg was de winnaar. Een van de deelnemers legde zijn vinger op de spijker in de veronderstelling dat de ander niet zou slaan. De andere dacht echter dat hij hem wel op tijd zou wegtrekken. De afloop laat zich raden en eindigde met een vinger die nog lang gekoeld werd in een plas regenwater.
| Bronnen, noten en/of referenties
Tekst: interview Jac Dassen, archief “Stichting het Kruis” Beeldmateriaal/foto’s: archief “Stichting Het Kruis”, album familie Damoiseaux, Ton Bron, Stef Stevens |
De afsluiting van het project
Op zondag 25 augustus werd het project geheel in stijl afgesloten met het inmetselen van een oorkonde in de kapel gevolgd door een H. Mis op binnenplaats van de Tiendschuur. Tijdens de aansluitende koffietafel kon met voldoening geconstateerd worden: “In Amie kint alles”.