Beeldje van De Sjlaaimet
Beeldje van De Sjlaaimet werd gemaakt in 1977 ter ere van het 22-jarig bestaan van carnavalsvereniging De Sjlaaibök. Het werd verkocht in een oplage van 1300 stuks. De opbrengst was ten gunste van de jubilerende carnavalsvereniging. Rob Goessens was samen met Heinz Manders verantwoordelijk voor het ontwerp.
De Sjlaaimet
Vlak na de oorlog was het economisch geen vetpot en er werd van alles ondernomen om wat geld te verdienen. In die tijd was Amby nog een dorp op het platteland, waar veel mensen zelf hun groenten teelden. Iedere week trokken diverse vrouwen uit Amby met uien, aardappelen en sla naar de markt in Maastricht om het daar te verkopen. Vooral de sla uit Amby was erg geliefd en zo werden de Ambyse dames beter bekend onder de naam Sjlaaimetten.
Beeldje Sjlaaimet
Aan de hand van enkele foto’s van Sjlaaimetten van vroeger heeft wijlen Rob Goessens samen met Heinz Manders uit Blerick (restaurateur van museum in Venlo) het beeldje van de Sjlaaimet ontworpen. Eerst werd een moedermodel gemaakt van gips en daarna een rubberen mal. Met behulp van de rubberen mal werden de beeldjes van kunsthars gegoten en daarna met de hand beschilderd. Het moedermodel is in bezit bij Marij, de echtgenote van Rob Goessens.
Eerste leveringen in Amby
De productie van de beeldjes lag in handen van Heinz Manders. Het echtpaar Goessens zorgden er samen voor dat de beeldjes werden verkocht. Tijdens een markt op het Severenplein kon men voor het eerst een beeldje bestellen. Ondanks dat het beeldje nog gemaakt moest worden en tijdens de markt dus niet geleverd kon worden, werden die dag toch 30 beeldjes besteld à 18 gulden per stuk. De carnavalsvereniging had nagenoeg geen geld in kas, dus iedereen die een beeldje wilde moest vooraf 18 gulden betalen. De dag daarna toog Rob in zijn “lelijke eend” naar Blerick om daar 30 beeldjes te kopen bij Heinz Manders.
Het allereerste beeldje is door de carnavalsvereniging verkocht aan Nico Bergholtz (alias de Knaus), toenmalig eigenaar van café het Wapen aan de Ambyerstraat Noord.
Imca Marina (onder andere bekend van liedjes zoals Viva España, Bella Italia en Harlekino) heeft tijdens een feest van de carnavalsvereniging ook een beeldje gekregen.
In Amby en omstreken vonden de beeldjes gretig aftrek. Rob en Marij hebben honderden beeldjes verkocht. De gang in hun woning stond soms dagenlang vol met dozen beeldjes.
Leveringen aan Amerikanen
Rob was werkzaam bij de Afcent en vond dat hij ook bij de Amerikanen de beeldjes zou moeten kunnen verkopen. Maar hoe maak je een Amerikaan geïnteresseerd in een beeldje van een Sjlaaimet? Rob: ”Ik moest in 1977 iets verzinnen om beeldjes te verkopen aan mijn buitenlandse collega’s, die ze alleen maar kochten als ze de achtergrond wisten”. Rob verzon een spannend verhaal en zette dat in zijn beste Engels op papier, dat hij bij de Afcent rijkelijk aan de Amerikanen uitdeelde. Geschiedkundig rammelde het verhaal nogal, maar bij de Amerikanen ging het erin als zoete koek. Veel, heel veel beeldjes zijn terechtgekomen in alle delen van de United States. De brieven zijn er natuurlijk niet meer, maar de doorslag van de originele brief in het Engels wél en wordt bij de familie Goessens zorgvuldig bewaard.
Hier beneden staat de Nederlandse vertaling van de brief van Rob Goessens:
De historie van de beeldjes, tevens vertaalde Afcentbrief
Maastricht is gesticht rond 50 na Christus door de Romeinen aan een doorwaadbare plaats aan de Maas. In het begin van de 13e eeuw kreeg Maastricht zijn stadsrechten. Iemand zonder papieren mocht alleen overdag de stad in en voor zonsondergang moest men de stad verlaten. Het waren hoofdzakelijk zwervende zigeuners en vluchtelingen en die mensen vestigden zich op de vruchtbaarste plaatsen rond de muren buiten de stad. Een van die plaatsen was Amby. Deze plaats was 2,5 vierkante mijl groot. Tot 1950 werd 80 % van deze plaats gebruikt als tuinbouwgrond en er werd voornamelijk veldsla en kropsla geteeld. Deze groenten werden door de vrouwen naar de markt in Maastricht gebracht.
Voor wat betreft de kleding van de twee beeldjes moeten we teruggaan naar de Middeleeuwen. Deze kleren werden door de vrouwen alleen gedragen als ze naar de markt gingen. Zo konden de mensen zien dat ze van Amby kwamen (ieder dorp rond Maastricht had zijn eigen kleding). Dit heeft geduurd tot rond 1940.
Na de tweede wereldoorlog waren er misschien nog maar 10 vrouwen die deze kleren droegen. In 1948 richtten deze vrouwen een club op: “de Sjlaajmetten” (betekent: “sla-geiten”). Ieder jaar werd er een sla-koningin gekozen en was een wedstrijd wie er de beste en de grootste veldsla had. In 1953 veranderde deze vereniging in een bejaardenvereniging, die reisjes en feestjes ging organiseren voor mensen van 65 jaar en ouder. In 1955 richtten de mannen van deze vrouwen een carnavalsvereniging op. Dat kon niet eerder omdat carnaval vieren vóór die tijd een grote zonde zou zijn volgens de toenmalige pastoor. Toen deze pastoor met pensioen ging en een nieuwe jongere pastoor kwam werd het pas toegestaan. De carnavalsvereniging kreeg de naam “de Sjlaaibök” (“sla-bokken”). Bij het 2 maal 11-jarig bestaan (11 is het gekkennummer) werd het beeldje “de Sjlaaimet” gemaakt om daarmee geld binnen te krijgen en voor de gehele bevolking van Amby een feest aan te bieden. De verkoop was succesvol: 1300 beeldjes, waaronder 18 naar de Verenigde Staten, 7 in Canada, 4 in Australië, 9 in Italië, 5 in Noord Afrika enz.
In 1950 werden de eerste huizenblokken gebouwd en verdween langzaam de tuinbouwcultuur. Op dit ogenblik is nog maar 30% tuinbouwgrond over en het wordt steeds minder. Nog maar twee vrouwen gaan met groenten naar de markt en dan in moderne kleren en met de auto. In 1970 werd Amby geannexeerd door Maastricht en verdween het dorpse karakter; dit is zeer spijtig. Met deze beeldjes hopen wij de herinnering vast te houden hoe het was in de goede oude tijd in Limburg, dat prachtige deel van Nederland.
Rob Goessens Rembrandtstraat 6 6225 CC Amby Maastricht Holland
Plaquette
Als dank voor de vele beeldjes die Heinz Manders voor Rob heeft gemaakt, schonk Heinz aan Rob een zelfgemaakte plaquette. De afmetingen zijn nogal fors om thuis ergens op te hangen en daarom besloot Rob de plaquette te schenken aan de carnavalsvereniging die het op haar beurt een plekje liet geven in het gemeenschapshuis Amyerhoof.
Bejaardenvereniging De Sjlaaimetten, de beeldengroep compleet
Een jaar later, in 1978, vierde de Ambyse Bejaarden- en invalidenvereniging 'De Sjlaaimetten' haar 25-jarig bestaan. Ter gelegenheid daarvan heeft die vereniging dat jaar door Heinz Manders ook een beeldje laten maken, niet van een Sjlaaimet maar van haar mannelijke evenknie. Een foto van Jef Budy, de echtgenoot van Els en broer van Tien Budy, de vrouw van Jef In de Braek - alias “d’n Ezel” - heeft als voorbeeld gediend bij het maken van het beeldje. Ofschoon dit beeldje niets met het beeldje van de carnavalsvereniging te maken heeft passen ze wel uitstekend bij elkaar.
De verzameling van deze beeldjes is helemaal compleet met de twee bokjes, een wit en een grijs, die c.v. De Sjlaaibok elke bezoeker aan haar jubileumreceptie heeft meegegeven. Deze beeldjes worden nooit meer gemaakt en zijn nergens anders te koop.
Bronnen, noten en/of referenties
|