Brickenhuys
Inhoud
Burgemeester Spiers
Eén van de eerste bewoners, voor zover bekend, is Jan Spiers. Getrouwd met Maria Sleijpen. Hij was afkomstig van Heerlen en stamt uit een gegoede pachtersfamilie. Hij trouwde met Maria Sleijpen. Ook de Sleijpens zijn van ‘goede komaf’. Mogelijk is het Brickenhuys, of de grond, afkomstig uit haar familie. Jan Spiers was burgemeester van Amby in een roerige tijd. Hij was burgemeester in 1701 – 1703, mogelijk nog eerder. Als burgemeester maakte hij de ontberingen van de Spaanse successieoorlog mee. Jan werd behoorlijk oud, 88 jaar maar liefst. In 1750 overlijdt hij, maar voor zijn overlijden lost hij nog een schuld af van 400 gulden die op het huis rust. Zijn zoon, Matthias Spiers getrouwd met Maria Catharina Haenen woont op dat moment al in het Brickenhuys en zal het huis een jaar later ook erven. In 1762 echter gaat Matthias een lening aan bij ridder Charles van Brienen tot Geusselt van maar liefst 1600 gulden om de schulden die zijn vader op het Brickenhuys heeft nagelaten af te betalen. Blijkbaar waren niet alle schulden afgelost... Tegelijkertijd wordt Matthias pachter op de voorhof van kasteel de Geusselt en hoewel hij daar dan ook gaat wonen blijft het Brickenhuijs in zijn bezit. Hij overlijdt in 1774 te Amby. Zijn vrouw sluit voorgoed haar ogen in 1792.
De verdeling in 1792
Na het overlijden van de weduwe Spiers – Haenen wordt het huis gesplitst in twee gedeelten en verdeeld onder de kinderen. Het noordelijk deel bestaat uit een kamer en ‘’voorplaatze’’ , kelder en ‘’koeijstal’’. De put staande op het plaatske (‘’pleitske’’, kleine binnenplaats) behoort ook tot dit deel. Door een stenen middelgevel wordt dit gedeelte afgesplitst van het zuidelijk deel dat bestaat uit een ‘’cleen kamerken’’ en ‘’plaatze’’. Daarnaast de keuken met ‘’bedkouts’’ (bedstee) die afgebroken moet worden en dichtgemetseld omdat deze bedstee ruimte inneemt wat tot het noordelijk deel behoord. Verder hoort tot dit zuidelijk deel ‘’de din met rechts daarvan de wisch’’. De din is het deel waar de rijtuigen staan in de schuur, direct achter de poort. De wisch (wösj in het Ambys dialect) is de plek waar de vruchten direct van het land worden gelost. Dit is altijd grenzend aan de din. Voor zowel het noordelijk als zuidelijk deel geldt dat de ramen en deuren die uitkijken op grond van de ander ‘’toegemetseld’’ moeten worden. De huisweide wordt gesplitst door een ‘’levende doornehaag’’ (meidoornhaag). Er volgt geen beschrijving van de deling van de verdiepingen, blijkbaar sprak dit voor zich. Beide delen zijn ongeveer gelijk van waarde, 500 gulden. Het derde kind erfde een boerderij die moeder zaliger eerder al georven had uit haar eigen familie (Haenen). Dit was de voorloper van boerderij Klein Geusselt met een waarde van 400 gulden. Het noordelijk deel werd toegewezen aan dochter Maria Helena Bouwens – Spiers, het zuidelijk deel aan dochter Maria Brouns – Spiers, en het derde deel aan zoon Laurens Spiers – Damoiseaux. Uit de volkstelling van 1796 blijkt dat Maria Helena Bouwens – Spiers hier niet woont. Zij is juist weduwe geworden en woont in het mergelhuis tegenover de kerk dat via haar overleden man in haar bezit is gekomen. De familie Brouns – Spiers bewoont het hele pand, ook al is het formeel gesplitst.
De situatie rond 1840
Rond 1840 wordt de eerste Kadastrale kaart met bijbehorende perceelsleggers gemaakt. Vanaf dat moment wordt beter en meer consequent de wijzigingen van het pand, haar functies en haar eigenaren bijgehouden. We zien dat het noordelijk deel in handen is van Jan Willem Koekelkoren en zijn vrouw Maria Catharina Loers. Zijn vrouw is een dochter uit het tweede huwelijk van Helena Spiers, die nadat ze weduwe werd van Joannes Bouwens hertrouwde met André Loers. Het zuidelijk deel was in eigendom van het echtpaar Brouns-Spiers. Na hun overlijden is dit gedeelte in tweeën gesplitst. In de schuren woont Willem Speesen, getrouwd met dochter Joanna Maria Brouns, en in het woongedeelte zoon Pieter Brouns getrouwd met Maria Catharina Huijnen.
Eigenaren in de 19e en 20e eeuw
In onderstaand onderzicht (rechtsbeneden) zien we een beknopte opsomming van eigenaren en bewoners van het Brickenhuys. In blauw de familie Spiers. In groen de tak van Maria Helena Spiers getrouwd met Bouwens. In okergeel de tak van Maria Spiers getrouwd met Brouns. De verschillende tinten groen geven de verschillende afstammelingen weer van Maria Helena Spiers, en de verschillende tinten geel van Maria Spiers. De namen die niet omkaderd zijn, zijn geen familie. Het valt op dat het huis generaties lang is doorgegeven binnen de familie. Dit was in vroeger tijden niet ongebruikelijk. Ook het splitsen van woningen in meerdere woningen heeft zich in Amby met name in de 19e eeuw veel voorgedaan. Een groeiende bevolking in combinatie met armoede lag hier waarschijnlijk aan ten grondslag.
Verbouw
Het oude Brickenhuys bestaat niet meer in de vorm van toen. Hooguit nog een stal of schuur in de tuin van nummer 82/84. Midden jaren negentig is de schil van het pand afgebroken en in een historische stijl opnieuw opgetrokken. Hierbij is de karakteristieke vorm van het oude pand gerespecteerd en geeft het huidige pand toch inzicht op hoe het ooit heeft uitgezien.
De nazaten van burgemeester Jan
Vandaag de dag woont onder andere de familie Willems nog steeds op deze plek. En dat betekent dat er nog steeds directe nakomelingen van burgemeester Spiers op deze historische plek wonen. Meer dan 300 jaar ononderbroken familiegeschiedenis op één plek!
Zie ook
- 1700-1703: Afpersing in ruil voor vrede over de oorlogshandelingen in Amby in de jaren 1700-1703
- Staatse bedes en Franse contributiën over de belastingen die de Ambynezen werden opgelegd gedurende de Spaanse Successieoorlog
Bronnen, noten en/of referenties
|
