Chris Brandts – Smeets. Een duizendpoot
Vrijwilligers en actieve burgers dragen bij aan sociale verbinding in wijken, buurten, dorpen en steden. Als mensen zich vrijwillig inzetten voor een ander en voor de samenleving, ontstaat sociale innovatie en ondernemerschap. Terecht dat vrijwilligers 'het cement' van de samenleving worden genoemd. Amby maakt op deze regel geen uitzondering. In dit artikel wordt de actieve zorgzame rol, en de inzet van Mevrouw Chris Brandts–Smeets belicht. Een duizendpoot.
De jeugdjaren
Mevrouw Chris Smeets werd geboren op 11 oktober 1934 in Amby. Haar geboortehuis stond aan de Dorpstraat 95 (huidige Ambyerstraat Noord 95). Zij was de jongste van een gezin van tien kinderen, waarvan er twee helaas stierven tijdens hun kinderjaren. Chris was de jongste van een eeneiige tweeling, Rosie heette haar zusje. Hun geboorte had nogal wat voeten in de aarde: beide meisjes wogen elk slechts een kilo. Actie moest dan ook worden ondernomen om beide meisjes in leven te houden. Zo werd Zuster Longina opgetrommeld die de meisjes inwikkelde met linnen dekens en in een kistje legde gevuld met wat stro. Deze kistjes werden bij de Brabantse kachel geschoven en zo werden de meisjes Rosie en Chris er “doorheen getrokken”. Zeg maar een couveuse avant la lettre! Het is onder andere hierom dat deze twee zusjes onafscheidelijk waren en bleven. Om even een beeld te vormen van de levensstandaard in die jaren; beide meisjes hadden één paar schoentjes en één paar klompjes. De ene dag mocht Chris op schoenen naar school, de andere dag Rosie.
Van het hele gezin Smeets is nog één broer in leven. Hij is de 90 jaar gepasseerd en komt nog regelmatig met de auto vanuit Sittard(!) naar Amby. Over hem later meer, evenals haar andere broer Jef - beter bekend als Pitsje - ook een echt Ambys dorpsfiguur. Haar kinderjaren bestempelt Chris toch als gelukkig, ondanks alle ongemakken. Het was hard werken, maar dit werk werd met liefde gedaan. Men wist gewoon niet beter. Zo hielpen zij en haar zussen na schooltijd altijd hun moeder in de ‘moostem’ (moestuin) . Moeder stak de groente uit en gaf deze aan haar dochters, die deze dan in bosjes bundelden. Deze groenten werden trouwens bemest met menselijke uitwerpselen. Eens in de zoveel tijd werd de beerput geleegd. Zoals gebruikelijk in die jaren was de wc buiten; er was namelijk nog geen riolering. De inhoud daarvan werd dan langs de groenten gestrooid. Een stank van jewelste natuurlijk, maar de groenten groeiden er prima door. Zij kreeg vaker de vraag gesteld of dit niet schadelijk was voor de gezondheid, waarop zij dan antwoordde dat de groenten toch gekookt werden; alle bacteriën waren dan verdwenen.
Haar moeder was een echte Sjlaaimet, maar haar dochter Tiny ging elke vrijdag naar de markt met de beladen hondenkar om daar de groenten aan de man te brengen. Zoals Chris zelf lachend aangeeft hadden zij mooiere groenten dan de andere Sjlaaimetten waaronder ‘Tien van Budie’ en Marieke Dassen. "Maar", zegt ze lachend, "dat is wetenschappelijk nooit onderbouwd." Ook de naam van de gezusters Severijns uit Heer valt. Concurrentie was er dus toen ook al! Chris en haar zusje Rosie gingen vaak mee met Tiny, omdat het trekken en duwen van de hondenkar zwaar werk was voor hond en mens! Deze groenten werden trouwens van te voren besteld, zodat ze altijd een gegarandeerde opbrengst hadden. En het bracht altijd , tot vreugde van het gezin Smeets, voldoende op.
Smeets-Seijben
Vader Smeets was een landbouwer, die elke dag hard moest werken om zijn gezin te onderhouden. Een aanvulling op zijn karig loon was dan ook mooi meegenomen. Hij bracht ook nog de krant rond voordat hij begon te werken op het land. Chris: “Hij werkte zich dan ook een slag in de rondte en stierf, hoogstwaarschijnlijk door deze zware arbeid, een vroege dood”. Zijn vrouw Lies overleefde hem en werd 76 jaar. Deze heer Smeets was van oorsprong van Schin op Geul afkomstig en leerde haar moeder Lies op een feest kennen. De meisjesnaam van moeder Lies was Seijben en zij werd geboren in de Hagenstraat.
Jean Brandts
Rond 1960 leerde Chris haar toekomstige eega kennen. Jean Brandts, een aardige jongeman uit Limmel. Met Jean deelt ze al bijna 60 jaar lief en leed; samen hebben ze drie kinderen gekregen: Petra, Margot en Erik. Ook werden er drie kleinkinderen geboren. Vanaf hun huwelijk in 1964 tot 1969 hebben ze aan de “ouwe” flat – tegenover het Groene Kruisgebouw - aan de Severenstraat gewoond. In 1969 betrokken ze een woning aan de Westrand en vanaf 2011 wonen ze in het appartementencomplex Martin Lamkincour.
Harie Seijben en broer Jef Smeets
Het gezin Smeets had een zeer nauwe familiaire band met een broer van moeder Lies, Harie Seijben. Lang heeft Harie, een oom van Chris, in het geboortehuis van moeder Lies in de Hagenstraat gewoond. Hij was na het overlijden van hun moeder in het huis blijven wonen en was, op z’n zachts gezegd, niet erg proper. Het vee liep geregeld door de het huis. Ter illustratie vertelt Chris dat ze haar oom, toen deze wat ouder werd, ook wel eens moest gaan verzorgen. Maar er was regelmatig gebrek aan schoon water, zeep of handdoeken. Chris vervolgt: “Daarnaast vroeg Harie me om af en toe mee te helpen op zijn kleine boerderij. Bv aardappelen te gaan rapen in het veld. Maar voordat zij hieraan moest beginnen, “verplichtte” Harie mij een Elske te drinken. Dat weigerde ik dan pertinent.” Dat Harie een aparte man was blijkt uit de volgende anekdote. Harie ging altijd met kar en paard naar de kerk. Na het kerkbezoek werd er een pilsje gevat zoals velen dat deden in die jaren. Harie nam er regelmatig eentje te veel bij café de Keizer, gelegen naast de kerk in Amby. Het paard was het wachten dan beu en keerde zonder Harie huiswaarts… Ook echtgenoot Jean, afkomstig uit de Maastrichtse wijk Limmel, maakte kennis met Haries grillen. Blijkbaar keek Harie toch een beetje op tegen die stadse mens, want Jean kreeg een glas bij zijn flesje bier terwijl anderen de fles maar aan de mond moesten zetten. Onderscheid moest er blijkbaar zijn. Toen ook al!
‘Pitsje’
Broer Jef, alom bekend als ‘Pitsje’, was eigenlijk ijzerwerker van beroep. Hij heeft voor het huis dan ook een prachtige ijzeren poort gemaakt, zodat zijn kleine zusjes niet zo maar de straat op renden. Deze poort weerhield Jef niet om zelf af en toe over te steken naar zijn tweede thuis, café ‘D’n Duuker’, gelegen aan de overkant. Daar heeft hij menig uurtje doorgebracht. Naderhand ging hij werken bij de Mosa aan de Meerssenerweg en het toeval wilde dat zijn fiets ‘uit eigen beweging’ stopte bij de cafés als hij huiswaarts ging. Zijn gevleugelde woorden waren dan ook altijd: “De ketting moet gesmeerd worden! Hij wil niet meer verder!” Ook werd er altijd aan huis geslacht en dan nam Jef vaak het voortouw. Menig lid van de plaatselijke RKASV-familie is bij de familie Smeets thuis geweest, nadat er geslacht werd. De voetbalclub, dat was trouwens Jefs oogappel. Hij is jarenlang voorzitter van deze vereniging geweest. De anekdotes over deze periode van RKASV onder Jefs voorzitterschap zijn talloos.
Opleiding en kraamafdeling
Al snel blijkt dat het zorgen bij Chris in het bloed zat. Zij ging na haar schooltijd dan ook de verpleegstersopleiding doen. Ze wilde dit altijd al graag, maar het ontbrak aan de vereiste diploma’s. Door hard te blokken en met name de overtuigingskracht van haar broer Jo, die reeds lange tijd ondergronds verpleger was op de Staatsmijnen, ging ze aan de slag als verpleegster in opleiding. Jo motiveerde Chris en overtuigde haar dat ze voldoende capaciteiten had. Ze verbleef in die periode intern in ‘de Arc’, de verpleegstersflat van het vroegere ziekenhuis St. Annadal. Na het behalen van haar diploma ging ze werken op de kraamafdeling. Dit was haar lust en haar leven. Ze heeft heel wat baby’s op de wereld geholpen. Het toeval wil dat de interviewer ook het levenslicht zag door toedoen van de hulp van Chris. Vanwege het huwelijk met Jean moest zij met pijn in het hart haar prachtige beroep opzeggen. Getrouwde vrouwen mochten thuis manlief en eventueel kinderen gaan verzorgen, want toen was in loondienst werken voor getrouwde vrouwen taboe. We schrijven het jaar 1964.
Groene Kruis
Later ging Chris werken als wijkverpleegster in Amby. Hoe dat tot stand kwam typeert Chris ook. Zij woonde vaak, uit pure belangstelling, de vergaderingen bij van het Groene Kruis onder voorzitterschap van de heer Limpens. Tijdens zo’n vergadering gaf ze aan dat ze het vreselijk vond dat zuster Blom, de toenmalige wijkverpleegster, iedere dag keihard moest werken. Chris wilde dat ook zij een dag in de week vrij zou hebben, net als alle andere werkenden, en zij wilde haar dan wel vervangen. Ook in het weekend sprong Chris regelmatig bij. Op haar fietsje ging ze dan van patiënt naar patiënt, van de Hoofdstraat (nu Ambyerstraat-Zuid) tot In de Pin, voorheen de Eindstraat (nu Ambyerstraat-Noord). In totaal zeven patiënten verzorgde Chris. Een mooie maar ook zware tijd. Chris: “Er waren voor de bejaarde medemens in die jaren geen incontinentieluiers of ander gerei voorhanden, waarmee ze tegenwoordig geholpen worden. Vaak kwam het dan ook voor dat een persoon in zijn of haar eigen urine zat, voordat ik deze kwam verzorgen. Natuurlijk een trieste zaak”. In 1971 beëindigde zij deze werkzaamheden bij het Groene Kruis.
Uitvaartvereniging Walburgis
Ondertussen was Chris ook gaan werken voor uitvaartvereniging “Walburgis Uitvaartzorg”. Zij ging samen met Sjo Sour de overledene thuis verzorgen zodat deze er voor de nabestaanden mooi toonbaar bij lag. Een mooie maar ook zware tijd. Chris heeft 32 jaar in het bestuur gezeten.
Zij-Actief
Inmiddels is Chris al meer dan 50 jaar lid van Zij-Actief, voorheen de Boerinnenbond. Voor de hand zou liggen dat Chris in al die jaren wel een bestuursfunctie bij deze vereniging zou hebben vervuld, maar niets van dit alles. Ze vond dat ze daar niet helemaal geschikt voor was. Wél heeft ze jaren aan tal van comités van haar vereniging deel genomen. Zo is de kledingbeurs uit haar brein ontsproten en dit bracht zeker de eerste jaren veel geld in de verenigingskas. Dat ze spreekt van ‘haar vereniging’ blijkt wel uit het feit dat ze, op een paar uitzonderingen na, altijd aanwezig was en dit nog steeds is op de verenigingsavond.
EHBO
En wat ook niet onvermeld mag blijven is haar actieve rol bij de E.H.B.O. Liefst 20 jaar heeft ze een actieve rol gespeeld in deze vereniging, die haar veel voldoening en vreugde gaf. Haar dochter Margot heeft haar rol nog een tijdje overgenomen, maar deze is ondertussen geëmigreerd naar Nieuw Zeeland. Het doet Chris dan ook pijn in het hart dat deze vereniging ter ziele is gegaan. De laatste jaren was de vereniging bekend als ‘EHBO Dr. Stoops’, vernoemd naar een bekende huisarts in Amby, die jarenlang praktijk had aan de Bergerstraat. Jammer dat zo’n belangrijk iets zo maar kan verdwijnen omdat er geen opvolging is. Desondanks wil ze aangeven, zonder iemand te kort te doen, dat wijlen Piet Selbach en Wiel Claessens veel voor deze vereniging hebben gedaan.
Engelbewaarder
Mevrouw Chris Brandts-Smeets staat gelukkig nog steeds midden in het leven en houdt het hele reilen en zeilen met een kritisch oog binnen de gemeenschap Amby in de gaten via Amiepedia, Facebook en Amyer Praot. Is ze het ergens niet mee eens, dan zal ze dat ook zeker kenbaar maken. Nog altijd probeert ze mensen in haar eigen kringetje te helpen. Fysiek gaat dat helaas niet meer, maar desondanks probeert ze dan dingen te regelen of te informeren waar iemand hulp kan krijgen. Een mooie engelbewaarder over onze dorpsgemeenschap. Chris, bedankt voor dit leuke interview!
Bronnen, noten en/of referenties
|