De Beste Wensen
Nieuwjaar is de dag waarop in de Westerse landen het begin wordt gevierd van het nieuwe jaar. De jaarwisseling staat bol van de tradities. Ieder met hun eigen geschiedenis: vuurwerk, goede voornemens, de beste wensen, kerstkaarten en gerechten. In dit artikel nemen we u mee in de algemene traditie, maar ook in de wenscultuur. Door de jaren heen wensen de mensen ook in Amby elkaar “de beste wensen”.
Vuurwerk
Ondanks het feit dat er in meerdere steden al een vuurwerkverbod is, of vuurwerkvrije zones zijn aangewezen, beginnen oudejaarsnacht om 24.00 uur waarschijnlijk de meest lawaaiige uren in het land: er wordt voor miljoenen euro’s aan vuurwerk de lucht in geschoten. Waarom doen we dat? De Germanen zijn er ooit mee begonnen: door de nodige herrie te maken verjoegen zij in de nacht van 31 december op 1 januari de kwade geesten van het oude jaar en verwelkomden het nieuwe jaar. Kerkklokken luidden, de ratels klonken en er werd flink op trommels geslagen. Vanaf de dertiende eeuw werd er ook flink geknald: het buskruit had zijn weg vanuit China naar Europa gevonden. Begin jaren zestig van de vorige eeuw kwam het siervuurwerk in opkomst. Eerder in de tijd werd dat alleen afgeschoten ter ere van keizers en koningen. Door de massaproductie van siervuurwerk werd dit nu ook voor de liefhebber betaalbaar.
Goede voornemens
Ook afkomstig van de Germanen: goede voornemens. Stoppen met roken, meer sporten, afvallen: we nemen ons heel wat voor ieder jaar. Tijdens de Midwinterfeesten tussen 25 december en 6 januari vierden de Germanen de wedergeboorte van de zon en het opnieuw ontwaken van de natuur. Ze geloofden dat in die nachten de goden naar de aarde afdaalden om weldaden te verspreiden. De Germanen hoopten dus al op positieve veranderingen. En wij doen anno nu eigenlijk niets anders.
De beste wensen...
We wensen iedereen, bijna tot vervelens toe, het beste voor het nieuwe jaar. En we hopen natuurlijk ook op een wederzijdse beste wens. Vroeger ging het er anders aan toe: toen werd vooral geld gegeven als je iemand het beste wenste. Op een gegeven moment liep dat de spuigaten uit: mensen gingen op straat staan en wensten iedereen die het maar horen wilde het beste in woorden en met prenten. Voorbijgangers bleven hun portemonnee trekken. Schoorsteenvegers, lantaarnaanstekers, straatvegers en nachtwakers verkochten hun beste wensen. Tot voor kort waren het de krantenbezorgers die met een kaartje aan de deur kwamen en een financiële bijdrage voor hun inspanningen verwachtten. Ook ons lokaal lijfblad de Amyer Praot en haar diverse bezorgers laten hun wensen achter.
Kerst- en Nieuwjaarskaarten
Miljoenen Nieuwjaars- en Kerstkaarten worden ieder jaar verstuurd. Dat heeft ook weer zijn geschiedenis.
In de vijftiende eeuw kon niet iedereen lezen en schrijven. Met name de edelen stuurden elkaar destijds een nieuwjaarsbrief. In een dergelijke brief stond een opsomming van gebeurtenissen en deze eindigde met het overbrengen van de beste wensen naar de ontvanger.
In de zestiende en de zeventiende eeuw volgde de rijkere bevolking de gewoonte van de vorsten en geestelijken op. De brieven werden vaak begeleid met een spreuk en een religieuze prent.
In de achttiende en negentiende eeuw nam ook het gewone volk de traditie over. Er werd steeds meer aandacht aan besteed. Nieuwjaarsbrieven zoals vroeger kennen wij niet meer. Sinds 1950 versturen we vooral kerstkaarten waar ook een nieuwjaarswens is bijgevoegd. En dat doen we graag en veel: per post werden jaarlijks om en nabij de twee miljoen Nieuwjaars- en Kerstkaarten verstuurd. In de 21e eeuw raken we in de ban van internet en al de aanverwante mogelijkheden. Facebook en andere sociale media staan bol van de wensen. Miljoenen appjes worden verstuurd in de nacht van oud naar nieuw.
In Amby
Vroeger kon je aan iemands nieuwjaarswens horen of hij van huis uit protestant of katholiek was. Werd je 'zalig Nieuwjaar' gewenst, dan was iemand katholiek; wenste hij je 'veel heil en zegen' of 'een gezegend Nieuwjaar', dan was hij protestant. In Amby, gelegen in het katholieke zuiden, werd dan ook nagenoeg altijd gekozen voor een welgemeend ‘zalig nieuwjaar’. Buren kwamen mekaar tegen op de vroege nieuwjaarsdag en gaven elkaar de hand of een hartelijke kus. Dit gebeurde vaak voor- of na de kerkdienst. Dat was immers de plek waar men zich trof op een feestdag, een zondag of ter gelegenheid van een eredienst. Ook in vroeger jaren was dat hier gebruikelijk. In de loop van de nieuwjaarsdag bezochten de families elkaar. Kinderen met kleinkinderen trokken naar de ouders, dan wel opa en oma. In de middaguren kruisten meerdere families zich, die bij wijze van spreken van de Hoofdstraat (Ambyerstraat Zuid) naar De Pin (Eindstraat) gingen andere gezinnen, die van de Hagenstraat de Dorpsstraat overstaken op weg naar de grootouders "Op d'n Heukel" (Heukelstraat).
Commercieel tintje
Na de oorlogsjaren wist de detailhandel in Amby zich fors uit te breiden. Het ging de grote meerderheid voor de wind. Uiteraard was dit prettig voor zowel ondernemer als consument. Van groenteboer tot bakker en van specialist in koloniale waren tot kolenboer, iedereen wist zijn klanten te bereiken. En dat deed men ook ten tijde van de jaarwisseling. In de diverse kranten werden kleine advertenties geplaatst, waarin men clientèle een Gelukkig Kerstfeest wenste, inclusief een Zalig Nieuwjaar. Voor de Ambysche bevolking stond de Limburger Koerier en naderhand De Nieuwe Limburger, per plaats gestructureerd, vol met goed wensen voor het nieuwe jaar.
Huis-aan-huisbladen
Ook Amby kent al jarenlang haar eigen huis-aan-huisblad: de Amyer Praot . Dit gewaardeerde wijkblad bereikt elke voordeur en wordt tweewekelijks gedistribueerd. Een makkelijke manier voor een ondernemer om de klant te bereiken met het specifieke aanbod uit zijn/haar zaak en met een speciale nieuwjaarswens. Tevens is het ook voor de redactie uitermate doeltreffend om de gehele Ambysche bevolking een mooi wensenpakket toe te wensen, voor jong en oud.
Internet
Technologische ontwikkelingen volgen elkaar vliegensvlug op. De term ‘jong geleerd is oud gedaan’ is vandaag de dag bijzonder goed van toepassing. Internet heeft in al haar facetten de wereld veroverd. Het zal u niet ontgaan zijn. Ontzettend veel platforms, sites en andere sociale media bieden nog veel meer diensten aan om te consumeren maar ook om actief te gebruiken. Digitaal communiceren is van deze tijd, hoewel een grote groep senioren het ontwikkelingstempo hiervan met vermoeide ogen aanschouwt en soms aan zich voorbij moet laten gaan. Een mooi voorbeeld van deze digitale communicatie bieden de overheden op nationaal, regionaal, maar ook op lokaal niveau. Zo heeft onze gemeente Maastricht haar nieuwsbrieven, die middels een abonnement door iedereen te lezen zijn. Bovenaan prijkt eind december de gemeentelijke nieuwjaarswens.
Tot slot: Gelukkig Nieuwjaar
Uit bovenstaande moge blijken dat communicatie van alle tijden is. Dat heeft zeker effect gehad op de wijze waarop de samenleving zich in de loop van de eeuwen ontwikkeld heeft. Van de eeuwenoude spreekwoordelijke ‘tamtam’ die noodzakelijke signalen uitdroeg, tot de huidige digitale ‘tamtam’ - welke soms zelfs tot bron van irritatie kan leiden - maar gelukkig ook de mensheid een stuk dichter bij elkaar heeft gebracht. Kerst- en Nieuwjaarswensen zijn daar een klein, maar wel een heel belangrijk facet van. Hopelijk blijven we elkaar onderling wereldwijd tot in lengte van dagen fijne dagen en een gelukkig nieuwjaar toewensen. In welke vorm? Och elk kaartje, elk sms’je, elk appje, elk mailtje, elke handreiking kan wonderen doen. Gelukkig Nieuwjaar voor iedereen.
Zie ook
Meer lezen over de beleving van Nieuwjaar?
Lees dan ook ons redactioneel artikel Beleving van de jaarwisseling en nieuwjaarsdag (2024).
Bronnen, noten en/of referenties
|