In de Pin
Zoals elk dorp of stad in ons land een samenvoeging is van verscheidene wijken, buurten, buurtschappen, kende Amby in vroeger jaren ook enkele buurtschappen.
Eén van deze oude buurtschappen is de Pin. Hoe kwam dit buurtschap aan zijn naam? Uit navraag bij oudere inwoners blijkt dat dit niet makkelijk te verklaren is. Heeft het te maken met de ‘pinvormige’ stratenloop in de vorige eeuw en ver daarvoor? Of verwijst het mogelijk naar oorspronkelijke natuurlijke vegetatie, die bestond uit bos in een drassig gebied? Ligt de oorsprong van de naam in één boomsoort? Of ligt er een link naar de tijd, dat hier gevochten werd en kanonnen in de strijd werden meegevoerd? De redactie van Amiepedia deed een niet-wetenschappelijk onderzoek.
De Pin
De Pin is gelegen in het noordelijk deel van Amby. Tot in de jaren '60 van vorige eeuw bestond dit noordelijk deel slechts uit enkele straten: Dorpsstraat en Eindstraat, Hagenstraat en straat In de O. Ruim genomen werd vanaf 1960 aan weerszijden van die straten volop gebouwd. De grote wijk Severenveld verrees aan de westkant en het plan Achter de Hoven werd oostwaarts gebouwd.
Een exacte locatie van “De Pin” zou in 2021 zijn: Ambyerstraat Noord vanaf huisnummer 100 noordwaarts tot aan het viaduct over de A79, de Hagenstraat en recht daar tegenover de verdwenen oude straat In de O. Dit straatje is iets zuidelijker weer verschenen. Anno 2021 zouden het noordelijk deel van de Hovenbuurt, tussen Ambyerstraat en Molenweg, er ook bij horen en aan de andere kant de noordelijke straten van het Severenveld waaronder een deel van de Walburg, de Cramer van Brienenstraat en het noordelijk gedeelte van de Westrand. Centraal in de Pin stond de oude kapel “Aan het Kruis”. Een perfecte kopie hiervan staat nu op de hoek Westrand/Ambyerstraat Noord.
De kapel en de processie
Zoals hierboven gemeld stond er midden in de Pin de kapel. Jaarlijks trok op kermiszondag vanuit de St.Walburgakerk de Sacramentsprocessie. Bij de kapel “Aan het Kruis” werd een rustaltaar ingericht. De kapel en omgeving werd dan door de buurtgenoten en met name de toenmalige “Jonkheid In de Pin” in stijl getooid, mooi versierd met doeken, gewaden en voor de kapel een pracht zandtapijt. Ter hoogte van de Hagenstraat werd een enorme groene processieboog opgericht, getooid met handgemaakte papieren rozen. De vrouwen uit de Pin maakten deze rozen met veel toewijding, uiteraard met de hand. Langs de route in de Pin werden door de “Jonkheid” vlaggen geplaatst. Terwijl de dames met de rozen bezig waren, werden naast de kapel de dag voor de processie door diezelfde Jonkheid de “kamersj gehouwe”, die een dag later, tijdens de openluchtviering bij het rustaltaar afgeschoten werden. De “kamers” waren eigendom van de Jonkheid, nu van Stichting Het Kruis. Er was destijds een ongeschreven regel, dat de kamers de Pin niet mochten verlaten, dus elders opslaan was ook uit den boze.
Het stratentoernooi van RKASV
Een andere bijzondere traditie betreft het jaarlijkse “Stratenvoetbaltoernooi” in de jaren 1950 tot om en nabij 1970, georganiseerd door onze lokale voetbalvereniging RKASV. Het doel was geld te genereren voor de jeugdafdeling. De opzet was een toernooi, waar diverse buurten en of straten, maar ook verenigingen en zelfs af en toe familieteams, tegen elkaar uitkwamen in een knock-outsysteem, verspreid over 3 weekenden. Ook de Pin deed daar elk jaar trouw aan mee en het moet gezegd: regelmatig wisten zij de finale te halen, dan wel hoog te eindigen. De teams die De Pin afvaardigde hadden traditiegetrouw voor- en na een wedstrijd hun pleisterplaats in het nu verdwenen Café Wijnands (De Zjwever) in de Eindstraat en uiteraard in het gezellige café Kuypers-Duyckers (D’n Duuker). Veel winstpartijen, maar ook teleurstellingen, werden hier gezamenlijk verdronken. Het café was tevens clublokaal van de Pijprookvereniging “De Zjwevers”. Het Pin-gevoel was door deze sfeerbepalende activiteiten zeer hoog en bevorderde vriendschap en draagvlak.
Wat is de oorsprong van de naam De Pin?
De naam Pin bestaat mogelijk al honderden jaren. De benaming van de buurt in Amby is vooralsnog ongewis. Waar komt de naam vandaan? Een aantal mogelijkheden passeren de revue. De één onwaarschijnlijk, een ander lijkt de werkelijke oorsprong meer te benaderen. Oordeel zelf.
Pinnen
Een verklaring, die zeker niet van toepassing is. We doen het anno 2021 bijna allemaal: pinnen. Het is een belangrijke dagelijkse activiteit voor bijna iedere betalende consument. Het is het sinds 1988 mogelijk om te betalen met een betaalpas.
.jpg)
Min of meer geloofwaardige verklaringen
In twee dorpen in Limburg kent met een vergelijkbare benaming: 1. De Pin in Heythuysen: De Groene Pinweg 2. Cadier en Keer: de Peen (Pin).
Cadier en Keer: De Peen
"Gaat men in Cadier en Keer via de Keunestraat en de Roezekojle naar ’t Rooth en heeft men de helling achter zich, dan ligt aan de rechterkant de weg naar Klein Welsden. Tegenover deze weg is aan de linkerzijde nog een kleine inham waar een wegkruis staat. Deze inham was het begin van de Pinweg, in de volksmond de Peen genoemd. In de Peen stond slechts één woning met stallen, een kleine boerderij. Niet bekend is wanneer dit huis gebouwd werd, wel dat deze woning na 1906 door het gezin van Willem Neederlants en echtgenote Maria Hornesch bewoond werd. Pinweg 30 op ’t Rooth.”
“Waar komt de naam de Peen vandaan? Middelnederlandse woordenboeken geven aan het woordje “peen” de betekenis van mand of korf. Hoewel veldnamen ons vaker iets vertellen over de vorm van het landschap (bijvoorbeeld de Wan en de Mândelkoijl), is een dergelijke verklaring hier vermoedelijk niet van toepassing. Een mogelijke verklaring kan gezocht worden in het dialectwoord “peen“ (pin). Het adres van de familie Neederlants was immers Pinweg 30. Ook in de archieven van de Schepenbank Margraten komen we het woord in een tweetal processen over vechtpartijen tegen. In het verslag wordt gesproken over het huis “Den Pin”. In het verslag van de tweede vechtpartij in 1721 wordt gewag gemaakt van “den Herberg Den Pin”. De naam wordt dus met zekerheid al bijna 300 jaar gebruikt. Bekijken we nu het fragment van de oudste kadasterkaart (opmetingen 1828, tot stand gekomen omstreeks 1840) waarop De Peen en directe omgeving staan weergegeven, dan zien we dat de Pinweg en de Schoorweg in een punt bij elkaar komen, ongeveer op de plaats waar nu de ingang van de Ankersmitgroeve is. Met niet al te veel fantasie zien we dat het gebied de vorm van een peen (pin) heeft.” Bron: Landen van Overmaas, inv.nr 9207. Met dank aan Lei Schreurs (d’r Leèj va Merregraote). (bron Wiel Becker)
Houtsoort: Grenen, Europees
Een niet alledaagse verklaring ligt mogelijk in de naam voor een houtsoort: Europees grenen. Andere namen hiervoor zijn Archangel, Duits, Fins, Inlands, Noors, Pools, Zweeds grenen, pijnboom, grove den, mastboom (Nederland), pin rouge, (rood) grenen, Pinaceae, behorende tot de dennenfamilie die ook wel “mastboom” wordt genoemd.
De naam pijnboom is eigenlijk toepasselijker dan “den”. Het is afgeleid van het Latijnse woord “pinus” wat “vlot” betekent, maar misschien ook van Pinus, het vriendinnetje van de Griekse god Pan. Mogelijk van belang is dat deze boom ook wel ‘mastboom’ werd genoemd want men gebruikte het hout vroeger voor boten en vlotten. Het Mastbos bij Breda herinnert aan deze oude naam. Ten westen van de Rijn was de pijnboom lange tijd de meiboom bij uitstek. De boom werd van zijn takken ontdaan, geschild, met linten of doeken versierd en rechtop neergezet. Een dergelijke boom zie je ieder jaar in mei o.a. naast de kerk in Noorbeek (Zuid-Limburg).
Pindorp
Officieel heet dit dorp in Noord Brabant nu: Wouwsche Plantage (bron: Plaatsengids.nl). De naam Pindorp wordt in de volksmond verklaard als “dorp gebouwd in een gerooid mastbos”; de stronken van de bomen (mastepinnen) bleven nog lange tijd links en rechts zichtbaar. Er wordt echter getwijfeld aan deze verklaring en aangenomen wordt dat de naam Pindorp te maken heeft met de benaming ‘mastpinnen’ voor mastappels (dennenappels). Een anekdote hieromtrent.
Pindorp moet Wouwsche Plantage worden.
In 1938 doen B en W aan de PTT het verzoek in het telefoonboek de naam Pindorp te wijzigen in de “officiële” naam Wouwsche Plantage, omdat “volgens bekomen inlichtingen de naam Pindorp feitelijk een scheldnaam is. Deze naam wordt hier ook nimmer gebezigd, doch steeds wordt gesproken over ‘Wouwsche Plantage’. Aangezien het gebruik van deze verschillende benamingen vaak moeilijkheden oplevert, verzoeken wij U beleefd in Uwen dienst voortaan alleen de officieele benaming ‘Wouwsche Plantage’ te willen bezigen. Wij vertrouwen, dat U aan ons verzoek zult willen voldoen.” Het hulpkantoor, dat in 1930 was opgericht, is echter tot 1959 (ook in de postale afstempelingen) de naam Pindorp blijven hanteren.
Toch maar weer Pindorp, of toch maar niet? In 1958 stellen B en W ondanks het hiervoor vermelde aan de gemeenteraad voor (wederom “officieel”) de naam Pindorp te gaan hanteren! Tegelijkertijd onderkent men de nadelen van het voorstel. De naamgeving in statuten van verenigingen zal moeten veranderen en vaandels zullen niet meer de juiste naam dragen. Bovendien heet het dorp kerkelijk “Wouwse Plantage”. De dorpelingen komen echter tegen het voorstel in opstand. Ook wethouder J. Raaymakers, die zelf uit het dorp afkomstig is, is het er niet mee eens en stelt dat de naam Pindorp elders in den lande “iets denigrerends” heeft. Hij doet een beroep op de gemeenschap, “die een taak heeft om ieder op te voeden in het gebruik van de naam Wouwsche Plantage.” Wagenmaker Arjaan v.d. Boom stelt: "Al moet het mij persoonlijk geld kosten, dan nog ben ik voor Wouwse Plantage. Als je zegt dat je uit Pindorp komt, denken ze dat je in een achterbuurt woont." 25 mannen besluiten, in vergadering bijeen, een handtekeningenactie te organiseren en deze met een petitie waarin een verzoek om vaststelling van deze plaatsnaam aan B en W aan te bieden. In totaal werd aan 293 huisgezinnen en alleenstaanden om een uitspraak gevraagd, waarvan 257 expliciet vóór Wouwse Plantage stemden.
1958: eindelijk officieel Wouwsche Plantage De raad besluit in maart 1958 conform het voorstel van de bevolking, hoewel de burgemeester het maar “een storm in een kop kouwe thee” vindt. Onder meer het telefoonboek wordt er weer op aangepast en ook de postale stempels ondergaan de naamswijziging.
Met carnaval en informeel nog steeds Pindorp “De actie uit 1958 heeft niet kunnen verhinderen dat in de volksmond “Pindorp” of “De Pin” nog algemeen gebezigd wordt. Carnavalsvereniging De Mastepinnen zal die namen zeker levend houden”, aldus M. de Koning in het tijdschrift van Heemkundekring De Vierschaer, 1988-4, aan welk artikel ook een groot deel van de bovenvermelde informatie is ontleend.”
Voorzichtige conclusie
In de Pin in Amby zou mogelijk herleid kunnen worden tot “Pindorp”. In vroeger jaren was de omgeving rond de Pin een moerassig gebied, begroeid met bomen. Later kreeg dit in de volksmond de naam : “De Benete” (Beemden). Het is een laag gelegen gebied in een beekdal. Nu is dit boomrijke gebied deels gekapt, gedeeltelijk ontgonnen en werden er enkele woningen gebouwd. Hoewel pijnbomen (dennen) niet graag groeien in kleiachtige waterrijke grond... Of is de verklaring van “De Pin” toch de variant uit Cadier en Keer, die verwijst naar de spits toelopende stratenvorm?
Wie het weet mag het zeggen…
Haw Pin
Er is echter nog één overgebleven variant: succes met zoeken Dus ‘HAW PIN’..
De afgelopen maanden is het begrip ‘Haw Pin’ op verschillende plekken gepresenteerd in Maastricht. Vooral achter vele ramen was dit op affiches te lezen. Het is een motiverende leus in het Maastrichtse dialect, o.a. ter ondersteuning van het zorgpersoneel tijdens de Coronacrisis. Het betekent letterlijk 'houd vol'. Wie, wat en waarom? Hieronder ook een mogelijke verklaring van deze kreet: De pin was het stuk ijzer dat in een kanon werd geslagen om het wapen uit te schakelen. Als na een beleg de kostbare kanonnen in vijandelijke handen dreigden te vallen, was dit de taak van de laatste terugtrekkende soldaat. Hij moest tot het laatste moment pin hawwe. Uiteraard moest hij wel wat moed hiervoor hebben, want hij moest deze missie volbrengen met de vijand bijna in de nek.
Veer houwe de pin d’rin
Ten slotte een regelmatig gehoorde kreet, die aangeeft dat het karwei erop zit. Dat geldt uiteraard ook voor dit artikel. Het is een poging de herkomst van de naam ‘De Pin’ te ontrafelen. Het blijkt een moeilijke opgave, maar alleszins de moeite waard. En wie weet, mogelijk is er een attente lezer die de oplossing kan aandragen. Waarvoor dank. Voor nu: “Veer houwe de pin d’rin”. Hoewel…….
De Pin bestaat nog
Enkele jaren geleden nam Stichting Joonkheid Amie het initiatief oude straatnamen te doen herleven. Meerdere straten kregen nu, na de naamswijziging in 1970 (Annexatie van Amby door Maastricht), hun oude vertrouwde naam weer terug. Twee voorbeelden: De Ambyerstraat Zuid kreeg als onderschrift “Kèrksjtraot”, het Lindenplein werd 't Kempke. Maar buurtschap ‘In de Pin’ werd destijds niet aangepast. Desondanks prijkt de naam van het buurtschap “In de Pin” toch op een van de panden.
Trivia
• Klik op de link voor meer info over de kapel Aan het Kruis
• Prachtige foto's van de herbouw van de kapel in de Pin / Aan het kruis
Bronnen, noten en/of referenties
Foto's:
|