Jack Welzen, dirigent in hart en nieren
Amiepedia portretteerde een bijzondere inwoner van Amby en een belangrijk man voor de harmonie. De heer Jack Welzen heeft in zijn hoedanigheid als dirigent, Harmonie St. Walburga definitief op de kaart gezet. In 2021 was hij precies zestig jaar lid van de vereniging. Het portret, gebaseerd op een gesprek met de heer Jack Welzen en zijn vrouw Annie, past dus mooi in de 2021-editie van de Kerstkrant, uitgegeven door onze harmonie.
Ontvangst in huize Welzen
Op dinsdag 20 oktober melden zich twee medewerkers van de werkgroep bij Jack en Annie Welzen. Jack en Annie Welzen wonen in appartementencomplex “De Sprunk”. (In Ambysch dialect zou het eigenlijk “De Sjprunk” moeten zijn) aan de Eisenhoeve. Jack komt oorspronkelijk uit de voormalige gemeente Heer. Annie is geboortig van de Bergerstraat, nu Scharn, maar toen nog gemeente Amby. Na gewoond te hebben in Heer, Scharn en zelfs België, zijn ze enkele jaren geleden op aanraden van een van hun kinderen neergestreken in het appartement aan de Eisenhoeve. In eerste instantie is het interview gericht op Jack en zijn periode als dirigent van de harmonie. Maar al gauw blijkt dat Annie over, wat data betreft, een ijzersterk geheugen beschikt zodat het in feite een gezamenlijk gesprek wordt. Het gesprek start, zoals vele gesprekken wel eens opstarten, met wat vragen over de gezondheid en hoe het met ze gaat. Al gauw komen dan de kinderen en kleinkinderen ter sprake. Zo blijken sommigen van hun kinderen, maar ook de kleinkinderen, actief te zijn op muzikaal gebied, zelfs als lid van de harmonie. De relatie tussen Jack en de harmonie heeft de nodige sporen weten te trekken door zijn hele gezin.
Het begin
Jack begint als tienjarig “menneke”, eind jaren veertig, op de klarinet bij de Koninklijke Harmonie van Heer en al op dertienjarige leeftijd speelt hij daar soloklarinet. Zijn talent blijft niet onopgemerkt en hij wordt vanuit verschillende kanten geadviseerd zich verder te ontwikkelen aan het muzieklyceum, zeg maar de voorloper van het huidige Conservatorium. Onder de in Maastricht zeer beroemde Hubert Cardous, ooit solotrompettist bij het toentertijd befaamde Maastrichtse Symfonieorkest en docent Ha(rmonie)Fa(nfare) orkestdirectie, studeert Jack af als dirigent. Een van zijn eerste eigen harmonieorkesten is harmonie St. Bavo uit Nuth. Hiermee weet hij rond 1960 op een concours in Bree, waaraan meer dan vijfenzestig korpsen deelnemen in allerlei afdelingen, het hoogste aantal punten te veroveren, wereldkampioen te worden en zich zo te profileren als dirigent. “Nuth”, aldus Jack, “was een zeer goed korps in die tijd”. De harmonie van Nuth bestond voor een groot deel uit mensen die in de mijnen werkten, zowel boven als ondergronds en lid waren van een mijnkorps. Er waren in de regio meer korpsen die profiteerden van leden die ook muzikant waren in een mijnkorps. Die mijnkorpsen waren van zeer goede muzikale kwaliteit en werden volledig gefaciliteerd door die mijnen. Later, na de mijnsluitingen en het als gevolg daarvan ter ziele gaan van de mijnkorpsen, kwam er een groot verloop op gang in al die gewone verenigingen en ondergingen veel korpsen in de mijnstreek de negatieve gevolgen daarvan.
Dirigent in Amby
Zijn naam en faam met het korps van Nuth raken ook in Amby bekend en op een avond in 1960, precies een week na het concours met Nuth, melden drie bestuursleden van de harmonie van Amby zich bij Jack thuis. De heren Sjeng Crijns, Tinus Duijckers en Jan Francort komen op advies van de toenmalige pastoor van Amby, pastoor Lanckohr, vragen of hij de nieuwe dirigent wil worden van Harmonie St. Walburga. “Daar moest ik toch eens goed over nadenken”, aldus Jack. “De harmonie van Amby was indertijd een kleine vereniging, niet groter dan een flinke boerenkapel, met de naam “harmonie”. “Ik had er toen niet veel interesse in, maar beloofde eens te komen kijken of er iets van te maken zou zijn”. In de eerste gesprekken met voorzitter Crijns, waaruit naar voren komt dat er maar weinig leden zijn, zegt Jack: “Als ik het doe wil ik meteen beginnen met de leerlingenopleiding en die zelf ter hand nemen. Dat doe ik elders ook, levert goede resultaten op en kost maar een fractie van de muziekschool”. En zo gebeurt het. Het is in feite de basis van de jeugdopleiding zoals deze nu nog steeds bestaat. Wel doen de leerlingen hun (graden-) examens uiteindelijk op de muziekschool. “Op de muziekschool zien ze onze leerlingen graag komen, want het slaagpercentage is hoog”.
De nieuwe “directeur”
Dat tekent ook meteen de ambitie die Jack aan de dag legt. De kennismaking met de harmonie vindt plaats op een zaterdagavond bij zaal Veulemans. Tegen het bestuur zegt Jack dat hij een man van de tijd is. Om vijf voor acht blijkt er slechts een enkele muzikant aanwezig te zijn en laat Jack weten aan het enige aanwezige bestuurslid: “Ja maar zo werkt dat niet. Als jullie interesse hebben en mij willen hebben moet er wel wat veranderen. Ik ben een man van de klok. Op tijd beginnen dus”. Jack vindt het sneu voor Sjeng Crijns die erg veel moeite doet voor de vereniging, maar geeft aan dat als de situatie verbetert, dit goed uit zal pakken voor de toekomst. “Belt u maar als u de mensen zover krijgt om er op tijd te zijn, dan bekijk ik of ik het doe of niet”. En aldus geschiedde. De heer Crijns belt in de loop van de week en zegt dat hij de leden onderhanden heeft genomen. “Die zaterdag kom ik enkele minuten voor acht de zaal in en warempel: van de ongeveer 27 leden zitten er 23 netjes te wachten om te gaan repeteren”. De repetitie begint en ineens zwaait de zaaldeur open.... Er komt iemand met een instrumentkoffer naar binnen, haalt het instrument eruit en wil aanschuiven. Maar dan tekent de methode Jack Welzen zich al af. “Pardon, met wie heb ik van doen”? Zo... recht voor zijn raap... voor de troep. “De beste manier”, volgens Jack, die vervolgens aangeeft dat dit niet de bedoeling is. De week erna zaten alle 27 muzikanten, ook de streng toegesproken laatkomer, op tijd klaar. “Ik kon meteen beginnen en het is in feite nooit anders geworden”. Op de vraag hoe de onderhavige muzikant reageerde zegt Jack dat die er sindsdien altijd is, op tijd is en overal met Jack meegaat om muziek te maken. Jack Welzen is vanaf dat moment de nieuwe “directeur”, zoals de meeste leden zijn functie noemen...
De spelregels
Neemt niet weg, dat er in een vereniging altijd leden zijn die, zoals Jack dat noemt, tegenwerken. Dat frustreert een korps soms behoorlijk, kan zeer schadelijk zijn en het muziekplezier flink vergallen. Er zijn mensen die achter de schermen konkelen of mensen met een te groot ego. “Vooral met dat laatste ben ik gauw klaar”, zegt Jack. In een van zijn andere korpsen introduceert hij eens een nieuw stuk met een moeilijke klarinetsolo. Degene die altijd de tot dan toe eenvoudige solootjes speelt geeft hij ruim van te voren de partijen met de opmerking: “Is moeilijk. Oefen thuis alvast, dat is prettiger straks op de repetitie”. De muzikant blijkt dat niet te hebben gedaan en brengt er niets van terecht. Naast de solist zit een jonge gast, waarvan Jack doorheeft dat die veel beter speelt maar in de schaduw moet blijven van het ego. Als deze het muziekstuk dan toch speelt op vraag van Jack, blijkt het na twee keer spelen foutloos te zijn. Conclusie: ”Jij speelt voortaan de solo’s”. Enfin, toen waren de rapen gaar. Een broer van het ego is bestuurslid en begint meteen druk uit te oefenen. Om een verhaal kort te maken: Jack is niet lang leider van deze harmonie gebleven. Zo kan en wil hij niet werken.
De praktijk
Jack is erg lang, 32 jaar, dirigent gebleven en zelfs bijna een leven lang lid van de vereniging. De harmonie van Amby moet hem toch wel aan het hart gelegen hebben, want ook onze harmonie heeft in het verleden wel eens grote spanningen moeten verwerken. Conflicten onderling of met het bestuur speelden eens te meer. Wat deed dat met Jack? Je zou denken: hij moet daar dan toch soms partij in zijn geweest? Het moet hem toch wat gedaan hebben? Volgens Jack is het hem gelukt daar altijd buiten te blijven. Ook al was hij deel van de harmonie en had hij met sommige leden wat meer contacten dan met anderen. Hij heeft altijd ernaar gestreefd boven en buiten de partijen te blijven. Natuurlijk zag hij soms met lede ogen de gevolgen van een conflict aan: weglopende leden, slechte prestaties, vervelende spanningen en sfeer. Het raakte hem soms zeer, maar hij liet er zich niet mee in of door meeslepen en bleef de directeur. Makkelijk vond hij het dus niet, maar professioneel blijven was zijn devies. Toch hebben die spanningen en strubbelingen, het tegenwerken van sommige muzikanten, ertoe bijgedragen dat een van de laatste concoursen niet het gewenste resultaat opleverde. Een tweede prijs in een nieuwe pittige afdeling is in feite niet slecht, maar gezien de interne verhoudingen viel dat helaas niet goed. Jack heeft kort daarop besloten te stoppen met werken. Het was goed geweest.
De methode Welzen
Bovenstaande voorbeelden illustreren niet alleen de ambities van Jack, maar ook zijn werkwijze. Hij eist veel van elke individuele muzikant, is eerlijk, volhardend en soms hard in zijn commentaar. Tijdens de repetities spaart hij niemand in die zin, ook zijn eigen kinderen niet. Maar hij durft daar ook de consequenties uit te trekken. Voor onze harmonie pakte het onder zijn muzikale leiding voor het merendeel goed uit.
Palmares
In 1961 gestart en 32 jaar later gestopt als dirigent met in de tussenliggende jaren mooie prestaties en goede resultaten. Dat doen niet veel collega’s hem na. Onder Jack breekt voor de harmonie een periode aan waarin de successen elkaar opvolgen. De harmonie groeit uit van een klein korps van 27 leden naar een groeiend korps, dat nu uit meer dan 50 leden bestaat. Jack is begonnen met het zelf opleiden van nieuwe, jonge muzikanten, een praktijk die nog steeds bestaat en regelmatig zijn vruchten afwerpt. Begonnen in de 2e afdeling is hij met deze harmonie via enkele 1e prijzen, o.a. in Bocholtz (1962), Blerick (1967), Echt (1967 én Limburgs kampioen) en uiteindelijk Merselo (1968), gepromoveerd naar de 1e afdeling. In Echt (1968) werd doorgestoten naar de afdeling Uitmuntendheid.
Vervolgens wordt in die afdeling te Ubachsberg (1972) een eerste prijs behaald en een deelname aan de landskampioenschappen afgedwongen. In december 1972 behaalt de harmonie onder zijn leiding de kampioenswimpel in de afdeling uitmuntendheid en is landskampioen. Jack, maar ook het korps zelf, had de smaak te pakken. Eerste prijzen in deze afdeling in Borgharen (1977) en Schinveld (1982) en zo gekomen tot een hoogtepunt in Venlo (1987), alwaar de promotie tot de Ere-afdeling plaatsvindt. Naast dit concoursgeweld waren er ook nog talloze concerten en uitvoeringen, diverse succesvolle concertreizen, met een volgens Jack beste concert ooit, in 1975 gegeven tijdens een concertreis in Leutkirch.
Het resultaat
Naast harmonie Sint Walburga dirigeert Jack tijdens zijn carrière ook nog de korpsen van Nuth, Sibbe, Gulpen en Vlodrop en geeft hij muziekles op verschillende scholen. “Maar in Amby”, zegt Jack, “mocht ik werken aan een enorme muzikale omslag. Er kwam een grote aanwas van nieuwe en jonge leden en iedereen was bereid zich volop in te zetten als muzikant”. Zo bereikt de harmonie, mede door de enorme inzet van de leden, in de jaren zeventig en tachtig onder zijn leiding een hoog muzikaal niveau. Zijn activiteiten als dirigent vertalen zich uiteindelijk in een koninklijke onderscheiding in goud. “Ik ben heel trots op die onderscheiding, die mij is opgespeld door de toenmalige burgemeester van Maastricht, Mr. Houben, bij de gelegenheid van mijn dertigjarig jubileum als dirigent van harmonie St. Walburga”.
De ondersteuning
Ook Annie is bijzonder trots op haar man. Maar Jack ook op haar. Zij heeft zich met haar gezin moeten verzoenen met het feit dat Jack vele avonden van huis was. Repetities vinden doorgaans ’s avonds plaats. Ze klaagt wel eens bij haar moeder in het begin, maar die antwoordt: “Als je met een slager of een bakker getrouwd bent, ondervind je dáár de nadelen van, stel je niet aan!” “Annie heeft zich altijd positief opgesteld, was er als het nodig was en is even trots op de bereikte successen”, zo zegt Jack. Maar toen Jack uiteindelijk stopte met werken, alweer bijna drie decennia geleden, vond hij het ook welletjes. Zijn werkweken bestaan al die jaren bijna allemaal uit weken van 50, 60, soms 70 uren.
De toekomst
Na het verlaten van de harmonie als dirigent is Jack lid van de vereniging gebleven. Hij heeft gezien dat na hem enkele andere dirigenten de baton hebben overgenomen, helaas allemaal met wisselend resultaat en hij zag met lede ogen dat de harmonie haar niveau moest prijsgeven. Op dit moment is de leiding van de harmonie al weer een aantal jaren stevig in handen van een dirigent die hard werkt aan dat niveau. Ook hij wist voor de corona-pandemie op een concours weer het hoogste aantal punten te scoren. “Ik hoop dat de harmonie van Amby nog lang blijft bestaan. Het is lastig mensen te motiveren de repetities te bezoeken en thuis te oefenen. Corona maakt het extra lastig. Het zal opnieuw veel tijd en extra inzet kosten om weer een aanvaardbaar niveau te bereiken”, zo besluit Jack zijn verhaal.
Afscheid
Tijdens het gesprek overhandigen wij namens Amiepedia, Jack en Annie een foto die hij niet heeft of zelfs kent. Het is een vergrote zwart-wit opname, gemaakt tijdens de uitvoering op het lands-kampioenschap van 1972 in Doetinchem. Deze foto krijgt een ereplaats naast een andere memorabele opname, gemaakt tijdens de promotie naar de Ere-afdeling in Venlo. Tegelijkertijd overhandigen wij hem een CD met de volledige geluidsopnames van dat concert in 1972. De opname-kwaliteit is helaas erbarmelijk.
Maar als het ooit lukt deze opname digitaal op te poetsen, dan horen we een harmonie, onder leiding van Jack Welzen, die klinkt als een klok.
Zie ook
Bronnen, noten en/of referenties
|