Kamersjöttersj Amie
Kamersjöttersj Amie is het kamerschuttersgilde van Amby. Het kamerschieten in Amby is een eeuwenoude traditie die gekoppeld is aan de processie. De Amiese Kamersjöttersj houden de traditie in ere!
Kamerschieten
Het afschieten van kamers is een zeer oud folkloristisch gebruik in Limburg.
In Amby werd dit gebruik van oudsher in stand gehouden door de Joonkheid van De Pin, oorspronkelijk een organisatie van ongehuwde mannen van deze buurtschap. In deze tijd wordt het kamerschieten verricht door een aantal getrouwde en ongetrouwde vrijwilligers, die zich de techniek van het gebruik opnieuw hebben eigengemaakt en met enige moderner middelen hebben aangepast. De oorverdovende vreugdeschoten werden en worden in Amy afgevuurd tijdens de sacramentsprocessie en een heel enkele keer bij zeer bijzondere gelegenheden. Vroeger werden de eerste schoten rond 05.00 uur ’s morgens afgevuurd om de joonkheid te wekken en de processieroute te komen sieren. Bij het vertrek van de processie vanaf de kerk en/of aankomst bij een rustaltaar, alsmede op het moment dat bij het rustaltaar de zegen werd gegeven knalden de kamers ter ere van het Allerheiligste. Deze traditie wordt tot op heden gehandhaafd.
Constructie en werkwijze van het kamersschieten
Een kamer is een metalen pot, gemaakt uit één stuk gietijzer of gietstaal. Aan de bovenzijde van deze pot zit een groot gat, aan de onderzijde zit een tuitje met een gootje. Dat tuitje staat in open verbinding met de pot. Via deze toegang wordt de geladen kamer tot ontsteking gebracht. De kamers worden voor het laden gecontroleerd op haarscheurtjes, om het gevaar van barsten en wegspringende schermen te voorkomen. Bovendien moeten de kamers vochtvrij zijn.
Door het onderste gaatje wordt een stukje lont aangebracht, waarna de kamer voor het vullen wordt afgedicht met een stukje opgerold krantenpapier, een vlierhouten pennetje of brede schilders-plakband. Nadat de “vloer” van de pot is afgedekt met een stukje krantenpapier wordt een bepaalde hoeveelheid buskruit (zgn. zwart kruit van fijne korrel) in de kamer aangebracht. Dit kruit wordt wederom met een stukje krantenpapier afgedekt en lichtjes aangeklopt. De rest van de ruimte wordt gevuld met gezeefde, droge leem (klei). Deze wordt goed aangeklopt (“gehouwe”) met een pen en hamer, beide van hout.
Hoe harder “gehouwe”, hoe harder de knal bij de explosie zal zijn.
Het buskruit wordt aangebracht met een kunststof lepel en dito trechter; het aankloppen gebeurt met een houten hamer en een rondhout. Om vonkvorming (met gevaar voor te vroege explosie!) te voorkomen is het gebruik van metalen gereedschap uit den boze. De leem wordt vaak gevonden in een onderste grondlaag (bv. onder de fundering van een huis), die zich onder de Limburgse lösslaag bevindt.
Deze leem wordt fijn gemaakt en de eventueel aanwezige steentjes worden er uit gezeefd, zodat bij het aankloppen van de kamer ook hiermee vonkvorming wordt voorkomen.
Het afschieten
Bij het afschieten van de kamers wordt een harde, droge ondergrond gebruikt. De kamers worden op een onderlinge afstand van circa 1 meter van elkaar geplaatst op een stuk krantenpapier of een geschilderd houten plankje, zodat geen bodemvocht in de kamer kan trekken. De stop wordt uit het onderste gaatje van elke kamer verwijderd en bij het tuitje wordt een kleine hoeveelheid kruit gedeponeerd. Met een lange stok van circa drie meter (een “lans”), waarvan de punt flink wordt verwarmd, wordt het kruit bij het tuitje aangestoken, waardoor het kruit in de kamer tot ontploffing wordt gebracht. Door het “geweld” van het ontploffende kruit schiet de aangeklopte leem uit het bovenste kamergat, hetgeen met een oorverdovende knal gebeurt, die vaak tot kilometers in de omtrek is te horen.
In vroeger jaren werd de metalen kop van de “lans” roodgloeiend gemaakt m.b.v. een veldsmidse. Deze werd later vervangen door een flinke gasbrander, waarvoor grote flessen gas en zuurstof werden aangesleept. De laatste jaren is de kop van de “lans” voorzien van een elektrisch element dat gevoed wordt door een accu, waarmee voldoende hitte wordt opgewekt om het kruit te kunnen ontsteken. Behalve tijdwinst levert dit ook een betere veiligheid op voor de schutter. Om veiligheidsredenen bedienen de schutters zich van oordopjes en veiligheidsbril. Omstanders worden op gepaste afstand gehouden, terwijl bij het prepareren en afschieten van de kamers open vuur (rokers!) zorgvuldig wordt vermeden.
Opstelling kamers
Alvorens de kamers af te schieten worden deze in een rij geplaatst op een voor het publiek ontoegankelijk gemaakte open ruimte (pleintje of pad). Waar nodig wordt deze ruimte afgezet met rood-wit veiligheidslint. Als de afsluitingen uit de kamers zijn verwijderd wordt het kruitspoor of -lont aangelegd. Bij dreigende (mot-)regen wordt elke kamer tot aan het moment van afschieten afgedekt door er een plastic emmer over heen te zetten. Als de processie nadert wordt de ontstekingsbout (“lans”) klaar gemaakt. Bij de aankomst van het H. Sacrament, door de priester gedragen onder “d’n Hiemel”, worden de eerste zeven schoten afgevuurd ter aankondiging. De overige 15 kamers worden afgeschoten als de priester bij het rustaltaar de monstrans heft. Net als het belgerinkel van de misdienaars vragen de kamerschoten aan elke omstander hiervoor de gepaste aandacht en eerbied te betuigen.
De laatste drie kamers kunnen “in serie” worden gelegd. Door een kruitspoor verbonden klinken de laatste drie knallen dan in kort ritme na elkaar: het teken dat de laatste kamers zijn afgevuurd. In tegenstelling tot in andere plaatsen worden in Amby de kamers een voor een afgeschoten. Hiermee creëren de schutters een meer controleerbare situatie dan wanneer álle kamers d.m.v. een kruitspoor met elkaar worden verbonden. Na vertrek van de processie worden schietplaats, kamers en toebehoren schoongemaakt en weer veilig opgeborgen bij de eigenaar in buurtschap “De Pin” (stg. “Het Kruis”, die tevens de daar aanwezige wegkapel beheert). De gevaarlijke stoffen (kruit, lont, ontsteking) worden apart van de kamers opgeslagen op een privéadres.
Geschiedenis
In vroeger jaren werden kamers ook gebruikt om in tijden van oorlog afgevuurd te worden door kanonnen. De kamer werd met het buskruit dat er in was aangebracht achter in het kanon geplaatst. Door de druk die vrijkwam vloog de ijzeren kogel naar buiten. De gebruikte kamer kon daarna opnieuw worden gebruikt. Het waren dus in feite kamers van kanonnen. Niet gebruikte, maar geladen kruitkamers moesten om veiligheidsredenen toch worden afgevuurd. Dit gebeurde buiten het kanon en veroorzaakte een knal die vergelijkbaar was met het geluid van een afgevuurd kanon. In die tijd is het wel gebeurd dat kamers werden afgevuurd op de boven omschreven wijze, zonder dat er kanonnen bij te pas kwamen. Op deze manier werd de vijand misleid over de opstelling en het aantal kanonnen van de tegenstander/verdediger. Ook werden de kruitkamers op deze manier gebruikt om saluutschoten af te vuren. Dit was in diverse plaatsen de aanleiding voor het kamerschieten bij bijzondere (religieuze) gebeurtenissen, zoals de sacramentsprocessies.
Veiligheid
Voor het kamerschieten is een vergunning, een zgn. “ontheffing” nodig. Deze dient samen met de processievergunning steeds opnieuw te worden aangevraagd bij de gemeente waarin geschoten wordt. In deze “ontheffing” staan de voorwaarden vermeld waaraan de kamerschutters zich strikt dienen te houden. Daarnaast dient de hoofdverantwoordelijke schutter in het bezit te zijn van een zgn. “explosievenerkenning” op naam, welke eveneens jaarlijks dient te worden aangevraagd bij de regiopolitie, afdeling Bijzondere Wetten. Deze is helaas niet kosteloos. Het "Kamersjöttersjgilde Amie" is er op gebrand de grootste veiligheidsnormen in acht te nemen en prepareren de kamers nauwkeurig volgens een vooraf opgestelde procedure. Daarnaast worden de omwonenden van de schietplaats in kennis gesteld d.m.v. publicatie in het wijkblad of een huis-aan-huisbrief. Mensen kunnen dan tijdig gepaste maatregelen nemen ter bescherming van vee, huisdieren of anderszins.
De kamers worden regelmatig gecontroleerd op dichtheid en worden voor gebruik zorgvuldig gedroogd. De geladen kamers worden, afgedekt met kranten om vochtinslag te voorkomen, in een afgesloten ruimte opgeslagen en in elk geval binnen 24 uur gebruikt. Met een geladen kamer dient vanwege ontploffingsgevaar immers uiterst voorzichtig te worden omgegaan. In een enkel geval, gelukkig zelden voorkomend, is het niet mogelijk de geladen kamers af te schieten. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren bij heftige regenval tijdens de processie of indien er sprake is van een blindganger. Het leeg peuteren van een geladen kamer is een gevaarlijke en welhaast ondoenlijke bezigheid. Niet afgeschoten kamers worden daarom op het eerst mogelijke toelaatbare moment afgevuurd op een door de schutters te bepalen gepast tijdstip (bv. later in de middag) en op een veilige plaats (bv. buiten de bebouwde kom).
Kamers processie 3 juli 2022
Na 2 jaar "corona-stop" mocht het weer in 2022. Bij deze een enkele foto's ter illustratie.
Hoe tijdens de processie van 2022 het Kamerschieten plaats vond kunt u bekijken in onderstaande video, die we aangeleverd kregen van een toeschouwer:
Bronnen, noten en/of referenties
|