Spreekwoorden en gezegdes
Spreekwoorden en gezegdes zoals in ieder taalgebruik komen er in het dialect ook spreekwoorden en uitdrukkingen voor. Soms zijn deze “vertaald” vanuit het ABN, maar ook plaatsgebonden zegswijzen worden gebezigd. Deze gezegdes vinden hun oorsprong vaak in het (verre) verleden en/of uit de tijd dat de gemeenschap nog een flink agrarisch karakter had, maar zijn desondanks vaak nog heel herkenbaar.
Enkele mooie uitspraken in het Amies dialect willen we hier graag weergeven.
Dei heit ‘ne kop wie ‘n zeijbaar
Hij is erg vergeetachtig
Es dei zien möts sjeif heit sjtoon dan is ’t gein good weir
Als hij slecht gehumeurd is moet je voor hem uitkijken
Dei zit gaw op ’t peerd
Hij is vlot kwaad
Mèt de uile goon sjlaope en mèt de hinne opsjtoon
Vroeg naar bed en vroeg weer op
Die wèrk mèt twie linker han
Een vrouw die niet graag werkt
’n Good kawf zup alles
Iemand die vlot tevreden is met eten en drinken
Dei heit kat en kogel verzope
Hij heeft zijn hele bezit als drank geconsumeerd
Die vrouw huurt de pieringe nog hooste in Ingeland
Een erg gierige vrouw
Alles achter ziech opkasse
Al je geld uitgeven zodra het is verdiend
Dei deit of heer van Sint Jan keump
Doen alsof je nergens van weet
Beter ’n lielek sjtök es ’n sjoen look
Beter slecht gerepareerd dan dat iets stuk blijft
Die meint of häör ouch nog get nao keump
Een vrouw die meent dat ze boven anderen staat
Die juffrouw oet Den Haag dreug häör béste alle daag
Meisjes die ook op werkdagen chique gekleed gaan
Miertse zon en aprèlse wind bedörf minneg sjoen kind
Meisjes die in het vroege voorjaar ’s zomers gekleed om jongens te verleiden
Iersj mer ‘ns kieke of ze dao nog sjoen sjèlderije aan de moer höbbe hange
Voor je verloving eerst bezien of je a.s. schoonouders bemiddeld zijn
Dei koejông kint ete wie ‘ne sjeurendeersjer
Een jongeman die behoorlijk grote porties eet
Dei is good in de mès meh neet in de kos
Iemand die flink kan eten maar niet hard werkt
Wèh ’n sjoen vrouw trouwt trouwt ‘rsj twie
Het kost veel inspanningen om een knappe vrouw als bruid te (onder-)houden
Gooj keuj vinste op sjtal, meh de sjlechte euveral
Nette meisjes blijven vaak thuis, de anderen gaan vaak uit
Dei boer dreug zien land op ziene nek heiversj
Deze boer heeft altijd onkruid op zijn land staan; dus werkt niet hard
Beej die luij zit eine bove op de veersj
Iemand die de grote Piet uithangt, maar wel een flinke hypotheek heeft
Dei ruuk nao de sjöp
Iemand die ernstig ziek is en daardoor dicht bij de dood staat
Pesjtoer deit ouch gein twie mèsse veur ein geld
Iets maar één keer zeggen
Dei deit wie ‘ne pesjtoer: dei zegent ziech ouch zelf ’t iersjte
Eerst aan jezelf denken, daarna pas aan anderen
Heij is ’t good zjwarte kawver te zeuke
Iets zoeken in het donker
Draag dien leid oonder dien kleid
In stilte je verdriet verwerken, omdat anderen je geen troost willen of kunnen bieden
’t Is d’n eine bedeleir leid es d’n andere aan de deur sjteit
Als er twee bij je komen bedelen denkt de een dat de ander een grotere bijdrage krijgt
Pune is ’n gaaf; dei ’t neet geire heit veig ’t ziech aaf
Dit wordt gezegd als iemand geen compliment (een zoen) hoeft te krijgen
Dei luig nog helder es ´ne haas löp
Een verstokte leugenaar
´t Wittebroed veur ete
Nu al op grote voet leven, omdat het later mogelijk beter wordt
Dei tèlt zien vrouw de koffieboene veur
Iemand die er erg op let dat zijn vrouw zuinig is
Dei jóng ligk aan de achtersjte mem
Iemand die pas op het tweede plan komt