Brontekst bekijken van Archeologische vondsten in Amby III: Urnenveld in het Ambyerveld

[[Bestand:Onderzoekslocatie met tiendschuur.jpg|thumb|links|De plek waar het grafveld is aangetroffen met op de achtergrond de Hagenhof of Tiendschuur.]]
In augustus en september van 2009 en januari van 2010 is er archeologisch onderzoek gedaan in het Daalveld. De werkzaamheden vonden plaats ter voorbereiding van de nieuwe buurt, het Ambyerveld. Hierbij werd een zeer oud '''urnenveld''' opgegraven uit de Late Bronstijd. Bijzonder was dat de onderzoekslocatie groot genoeg was om het hele grafveld op te kunnen graven en zo een compleet beeld te krijgen van een stukje Ambyse geschiedenis.
[[Bestand:Locatie.jpg|thumb|De onderzoekslocatie op de kadastrale kaart aangegeven. Aan de linkerzijde zien we de achtertuinen van de huizen aan de Ambyerstraat Noord en aan de zuidzijde grenst de Hagenstraat]]
[[Bestand:Locatie grafveld.jpg|thumb|Het onderzoeksgebied (grijs) met hierin de aangetroffen graven (rode stippen)]]
[[Bestand:Tekeningen van scherven van urnen.jpg|thumb|links|Voorbeeld van enkele aangetroffen urnen (dwarsdoorsnede)]]
==Urnenveld?==
Voor de christelijke tijd werden mensen in deze contreien meestal gecremeerd en al dan niet met een urn begraven. Vaak bleven deze velden in gebruik totdat de volkeren in Europa gingen zwerven rond de 4e eeuw na onze jaartelling. Dit urnenveld bleek veel ouder en uit de periode 14e eeuw voor Christus  - 9e eeuw voor Christus te dateren. De geschiedenis van Amby wordt hiermee weer een stukje ‘ouder’. 
[[Bestand:Opgraving urn.jpg|thumb|links|Het blootleggen van een vrij intacte urn met inhoud. Voorzicht wordt de grond rondom de vondst weggegraven]]
[[Bestand:Beenderpakket.jpg|thumb|links|Crematieresten in de bodem. De witte vlekken zijn botresten van de overledene of van een dierlijke bijgift]]

== Enkele feiten==
Het urnenveld bedraagt een oppervlakte van 4600 m2. De urnen zijn allemaal in een soort van halve maan rondom een lager gelegen gedeelte begraven. Er zijn maar liefst 58 urnen gevonden en 89 zogenaamde losse beenderpakketten (crematieresten).  Sommige graven waren na ruim 3000 jaar nog in prima conditie, andere waren er slechter aan toe. 
== De crematie ==
Voor een leek zijn de crematieresten nauwelijks te herkennen. Maar een archeoloog weet wel beter. Wat kunnen we uit die resten herleiden? Best veel eigenlijk. Zo weten we dat ieder stoffelijk overschot  verbrand is op een brandstapel bij temperaturen van 800 tot 1000°C. Aan de zijkant van de brandstapel werden bepaalde bijgiften meegegeven. Zoals dierlijke offers. Na de crematie werden de menselijke resten nauwkeurig uit de restanten van de brandstapel verzameld, evenals de bijgiften die bovenop de menselijke resten in de urn of grafkuil meegegeven werden. Bij één graf werden juwelen van barnsteen onder in een urn aangetroffen, waarschijnlijk omdat men wist dat deze stenen niet hittebestendig waren. Vóór de crematieplechtigheid werden deze stenen al aan de urn toevertrouwd. In dezelfde urn werden 5 bronzen voorwerpen aangetroffen en een potje, die mee waren gegaan op de brandstapel.

==Uitzonderlijk rijk én oud==
Gemiddeld genomen is het grafveld uitzonderlijk rijk te noemen. de helft van de graven (40%) hadden een of meerder bijgiften meegekregen. Denk hierbij aan bijpotjes, vuurstenen of natuurstenen artefacten, bronzen voorwerpen, kralen en dierlijk bot zoals schaap/geit of hond. Een hond maakte destijds deel uit van de veestapel, ter consumptie. Helaas viel niet te herleiden of het meegeven van grafgiften iets te maken had met de sociale positie van de overledene of geslacht. 
Maar liefst 34 graven konden gedateerd worden (middels een 14C-onderzoek). De resultaten hiervan bevestigden de vermoedens dat de ‘urnencultuur’ al langer bestond dan werd aangenomen. De vermoedens waren al ontstaan bij opgravingen in Sittard, maar deze opgraving lijkt de bevestiging te geven. Het urnenveld start ongeveer in de 14e eeuw voor Christus, terwijl algemeen wordt aangenomen dat de eerste urnen uit de 9e eeuw voor Christus stammen in zuidelijk Nederland. Een unieke vondst!

== Van heinde en verre ==
Vaak wordt gedacht dat de prehistorische mens niet erg ontwikkeld was, en niet bekend met de wereld verder dan de velden rondom het ‘dorp’. Dit beeld lijkt achterhaald. Er zijn vondsten opgegraven die duidelijk invloeden bevatten uit Drenthe en uit plekken langs het Duitse gedeelte van de Rijn. Ook toen al was er dus sprake van enige mate van handel! 
==Grafritueel==
Evenals in Sittard lijkt hier sprake te zijn van een afwijkend grafritueel. Dat wil zeggen dat de wijze waarop de urn of beenderpakket ter aarde werd besteld afwijkt van wat bekend is. Het grafritueel lijkt namelijk te ontbreken. Waar op andere plekken kringgreppels worden gevonden (grote greppels in het rond of vierkant die werden uitgegraven en waarmee een graf werd opgehoogd) ontbreken hier volledig. Buiten dit grafveld in Amby en in Sittard komt dit ook voor in Neerharen-Rekem (B), Donk (B) en Frimmersdorf (D). Alle urnenvelden van Maastricht kunnen hier ook toe gerekend worden en mogelijk ook de urnenvelden van Herstal (B) en Oupeye (B). Het afbakenen van een mogelijk nieuwe regionale traditie lijkt hier nog wat voorbarig, maar zou in de toekomst verder onderzocht kunnen worden.
== Wie lagen er begraven?==
De techniek is vandaag de dag zo ver dat er vrij nauwkeurig conclusies getrokken kunnen worden wat betreft de leeftijd en geslacht van de overledenen. Zowel mannen, vrouwen en kinderen werden aangetroffen. De meeste overledenen waren, in onze ogen, tamelijk jong. Jong volwassenen en volwassenen. Ook bestond één graf uit de resten van een overleden jonge vouw met haar onvoldragen kind van 4,5 maand oud. 
[[Bestand:Aantal scherven aardewerk met datering.jpg|thumb|rechts|Er werden een heleboel aardewerk scherven opgegraven me een zeer brede datering. Weer een bewijs dat Amby reeds lang onafgebroken bewoond werd]]
[[Bestand:Brons kokermes en scheermes.jpg|thumb|links|Tekening van het bronzen kokermes (boven) en het bronzen scheermes (beneden) in zowel vooraanzicht en bovenaanzicht]]
[[Bestand:Leeftijdsbepaling.jpg|thumb|center|Van een aantal graven kon de leeftijd, bij benadering vastgesteld worden. Een groot deel van de overledenen was adolescent of volwassen toen hij of zij kwam te overlijden.]]
==Bronzen messen en juwelen==
Opvallend zijn de vondsten van een bronzen kokermes en een bronzen scheermes uit de late Bronstijd. Een kokermes is een mes waarbij het handvat rond en hol (als een koker) is. Dit kokermes is bovendien versierd met lijnen. Het meegeven van een kokermes als grafgift is zelfs nog niet eerder in Nederland aangetroffen. Een scheermes als bijgift komt vaker voor.
Daarnaast werden bronzen juwelen in de vorm van armbanden en ringen aangetroffen. Sommige met versieringen. De armband met de ‘flechbandversierung’ is uniek in noordwest Europa en komt uit de contreien van de Alpen. Je vraagt je af hoe deze armband destijds in Amby terecht is gekomen…
[[Bestand:Bronzen armbanden en ringen.jpg|thumb|center|Bronzen armbanden en ringen die deels of gedeeltelijk werden aangetroffen. Vooral de armband linksbeneden is bijzonder te noemen. In Noord-West Europa is dit het eerst bekende exemplaar.]]

==Losse vondsten==
Naast de  graven trof het onderzoeksteam ook nog andere vondsten aan. Er zijn drie koperen munten gevonden, een Belgisch 1 centiemstuk uit de 19e eeuw, een onbekende munt vermoedelijk uit de 17e eeuw, en een duit uit de 17e -18e eeuw. Er zijn eveneens twee hulzen gevonden van kogels vermoedelijk daterend uit de tweede wereldoorlog en twee gespen, beide versierd, waarvan één daterend in de 17e eeuw. De ijzeren vondsten zijn voornamelijk niet determineerbare stukjes ijzer van vermoedelijk grotere objecten. Bijzonder is een aluminium penning die diende als tegoed voor een advertentie in de Limburger Koerier in 1931. Tot slot werden vijf musketkogels van verschillend formaat gevonden. 
[[Bestand:Bodemopbouw.jpg|thumb|Schematische opbouw van de bodem in het Ambyerveld.]]

==Bodemopbouw==
Bijkomend voordeel van het archeologisch onderzoek is dat de bodemopbouw onderzocht werd. Hieruit bleek dat er geen onverstoorde löss aanwezig is in het gebied. Dat lijkt vreemd voor een plek in Zuid-Limburg dat bekend staat om zijn rijke lössgronden. Dit komt doordat ten tijde van de Lössafzettingen (over het land gewaaid vanuit het noorden en hier neergedwaald)  de Maas nog een heel stuk breder was en het huidige Amby overstroomde. De Lössdeeltjes spoelden meteen weer weg. Na het wegtrekken van de Maas spoelde löss vanuit hoger gelegen gronden uit het Maasdal in. Zo kwam alsnog löss in het onderzoeksgebied terecht.

== Zie ook ==
Interesse in de hele rapprtage met nog meer interessante feiten? https://archisarchief.cultureelerfgoed.nl/Archis2/Archeorapporten/33/AR30579/A-08.0487%20Maastricht%20Amby.pdf 

Voor meer informatie over archeologische opgravingen in Amby: [[Archeologische vondsten in Amby|deel I]] en [[Archeologische vondsten in Amby II|deel II]] 

{{Appendix|2=
* “Het urnenveld van Maastricht Ambyerveld-Hagerhof” –T. Dyselinck BAAC Archeologie en Bouwhistorie, juli 2013
* Foto's uit het onderzoeksrapport en de website easy.dans.knaw.nl}}
[[Categorie:Bijzondere locaties]]
[[Categorie: Geschiedenis van Amby]]