De sterrenhemel boven Amby - deel 2
Het is sinds 21 december officieel winter! In de maand december duren de nachten het langst en als je wil genieten van al het moois dat de sterrenhemel boven Amby te bieden heeft is dit dus dé ideale periode. De zon gaat al vroeg onder en, mits je er goed op gekleed bent, zijn de nachten met vorst de meest gunstige. Mocht je dus aan het eind van de middag, bij zonsondergang, een fraaie oranje gloed in het westen zien (vanuit Amby richting binnenstad Maastricht kijken) dan weet je dat het de moeite waard is om later die avond even naar buiten te gaan. Dit keer wil ik je iets vertellen over één van de aller-, allermooiste objecten die er bestaan. Vanaf een redelijk donkere plek is deze gemakkelijk met het blote oog te zien en door een verrekijker of telescoop is het helemaal smullen geblazen.
De Orionnevel.
Waar en hoe vind je die?
De Orionnevel is te zien vanuit elke tuin met een vrij uitzicht op het zuiden en zuidoosten. Is jouw tuin daarvoor niet geschikt, wandel dan eens naar de Molenweg, in de richting van de twee grote bomen die tegenover elkaar aan weerskanten van de weg staan. Een eind verderop zie je dan de boerderij van de gebroeders Prickaerts liggen. Kijk rond 20.00 uur richting het zuidoosten (dus richting Bemelen/Margraten). Dan springt het sterrenbeeld Orion, de mythologische Jager, meteen in het oog. Je herkent het makkelijk aan de karakteristieke zandlopervorm, met drie sterren vrijwel precies op een rijtje (zie kaartje). Deze vormen de riem van de jager. Vlak daaronder zie je het zwaard van Orion, gevormd door een paar zwakkere sterren die verticaal op een rijtje staan. Onderaan dat ‘zwaard’ zie je een wazig vlekje. Dat is de Orionnevel, die ook wel bekend is onder een nummer: M42 van de catalogus van Charles Messier. Messier was een Franse sterrenkundige die tijdens zijn zoektocht naar kometen een catalogus maakte van allerlei objecten die hij “onderweg” tegenkwam. Dit was in het jaar 1774. De catalogus bevat in totaal 110 objecten die we allemaal vanuit Nederland (en dus ook Amby!) kunnen zien.
Wat is er zo bijzonder aan de Orionnevel?
Oké, toegegeven: als je door een verrekijker naar deze nevel kijkt is het beeld in de verste verte niet te vergelijken met de kleurrijke opname die ik er zelf ooit van heb gemaakt (zie foto). Dat komt omdat het fotografisch beeld veel langer belicht is dan onze ogen ooit zouden kunnen. Maar M42 wordt vooral fascinerend als je bedenkt wáár je naar kijkt: het is een kraamkamer vol met piepjonge, nieuwe sterren. De Orionnevel is namelijk een enorme gaswolk, zo’n 1344 lichtjaren van de aarde verwijderd, waar allerlei scheikundige processen plaats vinden. Hierdoor worden er nieuwe sterren en planeten gevormd. En het licht dat die sterren uitzenden is dus 1344 jaar naar ons onderweg geweest…Toch is het ondanks deze afstand de dichtstbijzijnde nevel vanaf de aarde. M42 is voor astronomische begrippen ook heel jong: ‘slechts’ enkele tienduizenden jaren.
Betelgeuze
Tot slot maken we nog een sprongetje, vanaf de Orionnevel gezien gaan we naar linksboven (zie kaartje). Daar vind je de rode reuzenster Betelgeuze. Deze is met het blote oog makkelijk te herkennen. Deze ster is meer dan duizend keer groter dan onze zon! Betelgeuze is aan het einde van haar leven gekomen en kan in principe op elk moment exploderen. Het wordt dan een zogenaamde supernova die zo helder zal zijn dat het schouwspel zelfs op klaarlichte dag te zien is. Sterrenkundigen over de hele wereld houden deze ster dan ook nauwlettend in de gaten. Gelukkig staat Betelgeuze zo ver weg dat we op aarde niets van de knal te vrezen hebben.
Relatie met Kerstmis en Nieuwjaar
De Orionnevel en Betelgeuzezijn twee bezienswaardigheden die goed passen bij de tijd van het jaar: Kerstmis en de jaarwisseling. Een tijd van nieuw leven, nieuwe hoop, nieuwe perspectieven. En natuurlijk is het volgens de Bijbel ook de tijd van de mysterieuze ster die is waargenomen boven de plek waar het kindje Jezus werd geboren, de ster die de drie wijzen de weg heeft gewezen.
Inmiddels zijn er anno 2021 verschillende verklaringen voor die beroemde Ster van Bethlehem. Het zou zomaar kunnen dat er destijds één of meerdere planeten heel dicht bij elkaar aan de hemel hebben gestaan. Venus of Jupiter bijvoorbeeld. Een andere mogelijke verklaring is dat het toen ging om een supernova.
Hoe dan ook, het blijft een mysterie. Maar het is een feit dat de geboorte die toen heeft plaatsgevonden de wereld voorgoed veranderd heeft. Duizenden jaren later vertellen we het Kerstverhaal nog steeds aan onze kinderen. Dit is een traditie die we vooral in ere moeten houden, want het biedt ook troost in de moeilijke tijden van de Coronapandemie, een periode waarvan halsreikend naar het einde wordt uitgekeken en waarvan gehoopt wordt dat dit moment elke dag dichterbij komt.
Zie ook
Bronnen, noten en/of referenties
|